kürt ayaklanmarı ,
isyanları osmanlı devletinin parçalanması sonucu ortaya cıkmıştır.
batı sömürgecilerin orta doğuyu parcalayıp keyiflerince ülkelerin
sınırlarını belirlemelerinden sonra işbirlikçilerinide emir ya da kral
olarak ülkelerin başına
yerlestirdiler.
yönetimler protektorat (statüsü henüz belirlenmemis , himaye altinda)ve
mandate (isbirlikci birinin yönetime getirilmesi)şeklinde oluşturuldu.
1917 yılında fransız ve ingilizler aralarında ortadoğuyu bölüşme
çalışmaları yaptı ve sykes-picot anlaşmasi ile paylaşımı protokole
dökerek imzaladılar. bu
anlasmaya göre ırak fransiz himayesinde olacakti fakat bölgedeki petrol
kokusunu
alan ingilizler fransızlardan önce davranip ırakı işgal ettiler. bunun
sonucu
bölgedeki kürtler ayaklandı bu ayaklanma ingilizlerin hava akınları ile
bastırıldı bir çok kürt köyü bombalandı.
bu tarihlerde türkiye de yasayan kürtler türklerle birlikte kurtuluş
savaşında
savaşıyorlardı iddiaya göre onlara yardımları karşılığı savaş sonrası
özerklik haklarinin verilecegi söz verilmişti. savastan sonra verilen
sözlerin yerine getirilmemesi ve cumhuriyetle birlikte yükselen aşırı
milliyetçilik olgusu
kürtlerin gözünü korkuttu ve ayaklanmaya basladilar .1925 yilinda
gerçeklesen şeyh said isyani bastırılsada bitlis ve hakkari arasindaki
büyüklü kücüklü
isyanların ardı kesilmedi.
1940 li yıllarda kürtlerin büyük umutla bağlandıklari gazi muhammed ve
mustafa barzani 1945 yilinda kuzey batı iranda mahabad sehrinde kürt
cumhuriyetini ruslarin destegi ile kurdular.11 ay sonra ruslarin
kürtlere sırt çevirmeleri ile bu cumhuriyet iran şahı tarafindan yok
edildi. gazi muhammed asıldı barzani
moskovaya kaçtı.
1958 yilinda arap milliyetçileri general kasım ve abdülselam arif
tarafindan gerceklestirilen darbe sonucu ırak da monarşi sona erdi
fakat irakın assimilasyon politikasi degismedi.
bunun sonucunda barzani ülkesine döndü ve dağlara çıkarak peşmerge ile
ırak
askerine karşı savaş actı.
iran şahının peşmergeye arka çıkması sonucu iran ve ırak ilişkileri
iyice bozuldu 1975 yılında sınırın schatt al-arab su yolunun ortasından
geçirilmesine
ve iranin peşmergeye olan desteğinin çekilmesine karar verildi.
türkiye de 70 li yillarin ortasinda ortaya çıkan öcalan ve pkk 1999
yılında öcalanın tutuklanmasina kadar gecen sürede 30.000 kisinin
ölümüne neden oldu.
bu arada 1989 ve 1992 yıllarında iranli kürt liderler qassemlou ve
charafkandi
viyana ve berlin de öldürüldüler.
1991 yilinda körfez savaşından yenik çıkan ırak da yeniden ayaklanan kürtler
amerika
tarafindan ortada birakılınca yeniden hayal kırıklığına uğradılar .
1998 yilinda saddam halepce de yaşayan kürtleri bombalayarak bölgeyi
terk etmelerini sağladi.
saddamın ölümüyle birlikte yeni bir sayfa açan kürtler pkk ya eskisi
gibi destek vermeyip pkk ya arka çıkmamaktadır. avrupa ve amerikadada
destegini yitiren pkk
gücünü yitirmis son demlerini yaşamaktadır.
