ingilizlerin gelmiş geçmiş
belki en büyük lirik şairiydi..
gününde anlayamadılar..
eleştiriciler veryansın etti..
veremliydi..
kahroldu..
26'sına varamadan kayboldu,gitti..
ingiliz şair. 9 yaşında babasını, 14 yaşında annesini kaybetti, tıp öğrenimine başladıysa da bunu yarıda bıraktı. şiiri olduğu kadar resmi de etkiledi.
john keats, dört çocuğun en büyüğü olarak 31 ekim 1795'te londra'da dünyaya geldi. babası bir ticari işletme müdürüydü. annesi de aynı işletmenin sahibinin kızıydı. öğrenciyken, çalışkanlığından çok cesaretiyle tanınırdı. john keats sekiz yaşındayken babası bir kazada öldü. altı yıl sonra annesi de veremden öldü. yetim kalan john keats, bir cerrahın yanına çalışmak üzere verildi. pek sevmediği bir iş olsa da, orada titizlikle çalıştığı söylenir. on sekiz yaşına geldiğinde, zaten çoktandır sürdürdüğü yazma çalışmaları artık şiir eksenine kaydı. kısa sürede şiir onun için bir tutkuya dönüştü. yazılarından birinde, "şiirsiz yapamayacağımı anladım," demektedir. yirmi bir yaşındayken, çırak olarak başlayıp tam da önemli bir aşamaya geldiği tıp alanını bırakıp, kendini tümüyle şiire vermeye karar verdi. kısa süre soonra yazar leigh hunt'la ve ressam benjamin robert haydon ile dostluk geliştirdi ve böylelikle londra'daki yazın çevresinin içine girdi. bu çevre içinde dönemin ünlü simaları olan percy shelley, william hazlitt ve charles lamb ile tanıştı. giderek şiir üzerine daha çok okumaya ve daha çok şiir üretmeye başladı. edmund spenser'ı, john milton'ı ve william shakespeare'i çok iyi incelediği belli olan john keats'ın şiirlerinde, bu şairlerin etkisine rastlanır.
john keats, yalnızca 25 yıl süren yaşamı boyunca üç kitap yayımladı: poems (1925), endymion ((1818), lamia, isabella, the eve of st. agnes, and other poems (1820).
şiirlerinde, çevrede görülen sıradan nesnelerden hareketle evrensel düşüncelere açılan kapıları imgeler yoluyla yansıtır.
john keats, yaşamının son yıllarında, yaratıcı gücünün tam da doruğundayken, birden içine kapanık ve karamsar bir kişiliğe büründü. hastalandı ve 1818 yılında kendisine bakan küçük kardeşi tom'u veremden dolayı yitirdi. aynı yıl, fanny brawne'e aşık oldu ve ona adadığı şiirler yazdı. hastalığı arttı, parasal sorunlar yaşamaya başladı ve parasızlık yüzünden ne tedavi görebildi ne de evlenebildi. 3 şubat 1820'de ilk kez kan kustu ve veremi artık ölümcül bir noktaya geldi. 23 şubat 1821'de henüz 25 yaşındayken öldü.
keats, ıngiliz şairlerle ilgili bütün ulusal ve yabancı antolojilerde her zaman yer alan, en çok bilinen ve sevilen şairlerden olagelmiştir.
bir şiirinde (ode on a gracian urn') şöyle der: "güzellik doğruluktur, doğruluk ise güzellik, hepsi bu / yeryüzünde bildiğin ve bilmen gereken her şey" ("beauty is truth, truth beauty, -that's all / ye know on earth, and all ye need to know").
londra hampstead'de 14 ayını geçirdiği evde, yakınlarını kaybetmenin ve sonunda yine aynı hastalığa yenilmenin sessizliğine amma ve lakin edebiyat dünyasında ölümsüzleşmenin haykırışına şahit oluyorsunuz.
Uzun kasvetli bir mevsim
süresince, kara dumanlar
kaplamışsa düzlüklerimizi.
Gün gelir, yumuşak güney
doğar, dağıtır bezgin
gökyüzünden görünmezce
bütün lekeleri, kurtarır
acılarından keyifsiz ayı
kazanır çoktandır kayıp
hakkını Mayıs hissedişinin.
Yaz yağmuru damlamış
gül yaprakları gibi, kıpırdar
geçen serinlikle göz kapakları.
Ve en durgun düşünceler
çevremizde - tomurcuk yapraklar
gibi; olgunlaşır meyve
sessizlik içinde - sakin
demetler üstündeki akşamda
gülümser güz güneşi.
Tatlı Sappho'nun yanakları,
bir uyuyan bebeğin nefesi,
yavaşça dökülür saatin içinden
kum - bir orman deresi - ve,
bir şairin son nefesi.
Here lies One Whose Name was writ in Water
(burada ismi suya yazili birisi yatar)
yazar.
altinda ise iki yakin arkadasi sunlari eklenmistir:
This Grave contains all that was mortal, of a YOUNG ENGLISH POET, who on his Death Bed, in the Bitterness of his heart, at the Malicious Power of his enemies, desired these words to be Engraven on his Tomb Stone
(bu mezar, genç ingiliz sairin ölümlü olan herseyidir, ölüm döseginde yatarken kalbindeki aciyla bu yaziyi, tüm düsmanlarinin kötülüklerine karsi mezar tasina yazilmasini dilemistir.) *
Parlak yıldız, keşke ben de senin gibi sabit (kararlı /değişmez) olsaydım,
yalnız ihtişam içinde değil, geceleyin havada asılı
ve izleseydim, sonsuz göz kapakları ile
doğa'nın dayanıklı- uykusuz Eremite'i gibi (münzevi)
Hareketli sular, onların saf abdest (takdis) ile görevli papazı gibi
dünyanın insan kıylarının etrafını sarar
ya da yeni düşmüş-yumuşak maskesine bakar
dağlar ve kırlar üzerindeki karın
Hayır -hala sadık (sabit) ve hala değişmez
benim sadık aşkımın olgunlaşan memesinin üzerindeki yastık
sonsuza dek yumuşakça şişmesi ve düşmesini hissetmek için
tatlı bir huzursuzluk içinde uyanık
yine de hala onun yumuşak nefes alışını duymak
ve böylece yaşamak- yoksa (ya da) ölmeye bayılmak (yatmak)...
--spoiler--
"Bir şeyin güzelliği sonsuza dek sevinçtir
Onun çekiciliği artarak yükselir;
Asla hiçliğe gömülmez; fakat sessizce tutturur
Sakin bir çardağı sana ve uyutur"
*Ona göre güzellik fani, geçici olan bir şey değildir,
*Güzel olan kalıcıdır, kaybolma korkusu yoktur,
*Ne güzel ise o hakikattir, bu yüzden zaman güzeldir.
*Keats'e göre insan acılarından ders alarak olgunlaşabilir.
grek kültüründen etkilenmiş, şiirlerinde antik yunan esintileri, masalsı lirik bir atmosfer, güzelliğin hükümranlığı, acı ve hüznün derin sızıları vardır.
"Bitkinlik, humma ve kaygı
Burada insanlar oturur ve birbirlerinin iniltilerini dinler
Orada kıymetsiz olanlar sarsılır, bir kaç, üzgün seyrek gri saç teli
Orada ama düşünmek tamamen ıstıraplı
Orada güzellik parlak gözlerini muhafaza edemez."
Durdurabileceğim korkularım olduğunda
Önce kalemim kaynayan beynimi topladı,
Yüksek-istifli kitapların önünde, huyuna uygun
Olgun habbelerin varlıklı toplayıcıları gibi tutundu;
Gecenin yıldızlı çehresine baktığımda,
Soylu bir aşk öyküsünün iri bulutlu remizleri,
Ve izlemek için bir daha yaşamayabileceğimi düşünürüm
Şansın sihirli eliyle, onların gölgelerini
Ve bir saatin güzel yaratığını hissettiğimde!
Ki bir daha asla sana bakmayacağım,
Karşılıksız aşkın perisel gücünde
Bir daha haz almayacağım
Yapayalnız dikildim sonra engin dünyanın sahilinde
Ve düşündüm
Aşk ve şöhret hiçliğe gömülene kadar
yaşarken yeteneği yeterli takdiri toplayamamış, bu da zayıf bünyesini parasızlığın verdiği yoksunluk hissiyle umutsuzluğa sürüklemiş, veremden kaybettiği annesi ve kardeşi gibi 25 yaşında kan tükürerek roma'da ölüme götürmüştür.
--spoiler--
KAÇ ŞAiR ALTINLA KAPLAR ZAMANIN GEÇiŞiNi!
Kaç şair altınla kaplar zamanın geçişini!
Onların bir kaçı sürekli gıdası oldu
Benim son derece mennun hayal gücümün,-- Derin derin düşünebilirdim
Üzerinde onların güzelliklerinin, dünyaya ait olan, ya da son derece güzel:
Ve sık sık, oturttuğum zaman kendimi kafiyeye,
Aklımın önünde rahatsız ederler bunlar akın akın:
Fakat ne karışıklığa sebep verirler,
Ne de huzursuzluk veren saygısızlığa: hoş bir çan sesi.
Böyledir numarasız sesler akşamın biriktirdiği;
Kuşların şarkıları, yaprakların fısıltısı,
Suların çıkardığı ses, yukarı çekilen büyük çan
Heybetli ses çıkaran,-- ve daha binlerce başkaları
Tanıma mesafesinden yoksun bırakılan,
Tatlı müzik yaparlar, ve vahşi gürültü değil.
--spoiler--
1821 yılında aşık olduğu fanny brawne, belki de kısa ama derin hayatının en büyük mutluluğunu ve en umutsuz günlerini yaşamasına neden olmuş, önce parasızlık sonra da ölüm onları tamamen ayırmıştır. aşkları filizlendikten sonra bir çok kez ayrı kalmak zorunda olmuşlar, bu uzak zamanlarda keats yazdığı mektuplarda aşkını, fanny'nin aşkının onu başkalaştırışını şiirselleştirir:
Şu anda birkaç dizeyi temize çekmeye oturdum. Hiç canım istemiyor, dolayısıyla yapamıyorum. Size bir iki satır yazmalı ve bunun kısacık süre için sizi aklımdan çıkarmama yardımcı olup olmayacağını görmeliyim. Canım üzerine yemin ederim ki başka bir şey düşünemiyorum. Sizi yaşamının gelecek vaat etmeyen sabahlarına karşı uyarma ve öğütler gücüne sahip olduğum günler geride kaldı.
Aşkım beni bencil kıldı;
Sizsiz var olamıyorum. Sizi tekrar görmekten başka bir şey düşünemiyor, yaşamım burada durmuş gibi ötesini göremiyorum. Beni soğurup içinize aldınız. Şu anda, sanki eriyormuşum gibi bir his var içimde, sizi kısa bir süre sonra görme umudum olmasaydı, tam anlamıyla perişan olurdum.
Benim tatlı Fannym,
Duygularınız asla değişmeyecek değil mi? Değişmeyecek değil mi aşkım? Şu anda aşkımın sınırı yok. Notunuz tam şu anda geldi. Sizden uzakta mutlu olamam ben. inci yüklü bir gemiden daha değerli notunuz. Jestlerinizle bile tehdit etmeyin beni.
insanların din uğruna canlarını vermelerine şaşardım; tüylerim diken diken olurdu.
Artık olmuyor. Şimdi kendi dinim için canımı verebilirim. Aşk benim dinim; onun için ölebilirim. Sizin için ölebilirim. Amentümün adı aşk ve onun tek ilkesi sizsiziniz.
Beni karşı duramayacağım bir güçle sürükleyip götürdünüz; ama yine de sizi görünceye dek direnebildim; hatta sizi gördüğüm günden beri sık sık 'aşkımın nedenlerine karşı akıl yürütmeye çabaladım.' Artık bunu yapamıyorum, bunun acısına dayanamam.
bu aşkın doruk noktası fanny'e yazılan parlak yıldız şiiridir.
--spoiler--
Parlak yıldız, senin gibi sarsılmaz durabilir miyim?
--spoiler--
--spoiler--
Güzel aşkımın olgun göğsünü yatırdım yastığa,
yumuşak iniş ve çıkışlarını
hissetmek için sonsuza kadar
Ebediyen tatlı bir huzursuzluktan uyanmak
Yine de, yine de aldığı o
hassas nefesi duymak
Ve sonsuza kadar yaşamak,
ya da bayılıp, ölmek
--spoiler--
kalbim sancır ve uykulu bir uyuşukluk ağrıtır
algımı, sanki baldıran zehri içmişim gibi,
veya su şebekesine dökülmüşcesine ağır bir afyon
bir dakika geçti, ve lethe diyarları suya battı:
bu senin mutlu yazgını kıskandığımdan değil
ancak senin mutluluğunla epeyce mutlu olmamdan,-
ki sen, ağaçların hafif kanatlı orman dryad’i
melodik bir düzlükte
kayın ağacı yeşiliyle bezeli, ve sayısız gölgelerle,
dolu gerdanının rahatıyla söylersin yazın şarkısını.
ah, bir yudumcuk olsa o bağbozumu şarabından! ki o
uzunca bir süre soğutulmuş olsa gömülüp toprağın derinlerine
tadını tabiat örtüsü ve memleket yeşilliğinden alsa,
dans, ve provence şarkısı, ve güneş yanığı bir neşe!
ah, bir kupa dolusu ılık güney,
gerçek, hippokrene çeşmesi kızıllığıyla dolu,
boncuklanan baloncukların bardağın ağzında göz kırptığı,
ve mor lekeli ağızla;
içsem de, görmez olup gitsem dünyayı,
ve seninle gözden kaybolsam ormanın loşluğunda:
gözden kaybolup uzaklarda, çözülsem, ve unutsam oldukça
senin yaprakların arasında hiç bir zaman bilemediklerini,
yorgunluğu, ateşi, ve endişeyi
burası, adamların oturup birbirlerin iniltilerini dinlediği yer;
felcin titretip birkaç, üzgün, son beyaz saçı döktürdüğü yer,
gençliğin solduğu, hayalet gibi inceldiği, ve öldüğü;
o yer ki düşününce hüzün kaplar içini
ve kurşuni gözlü hayal kırıklıkları,
o yer ki güzellik koruyamaz ışık saçan gözlerini,
veya yarının ötesinde duyacağı yeni aşk özlemini.
uzaklara! uzaklara! çünkü ben sana uçacağım,
baküs ve arkadaşlarının kağnısıyla taşınmaktansa,
poesy’nin manzarasız kanatları üzerinde ama,
hissiz beynim bulansa ve beni yavaşlatsa da:
çoktan seninleyim! gece merhametli,
ve tesadüfen ay-kraliçesi de tahtında
tüm o yıldızlı perileriyle dört bir yanında
ama işte burada hiç ışık yok,
meltemleri esen cennetten gelenler dışında
taze karanlıklar ve esintili yosun tutmuş yollar boyunca.
ayağımda hangi çiçeklerin olduğunu göremiyorum,
ne de hangi yumuşak tütsünün dallara asılı olduğunu,
ama, mumyalanmış karanlıkta, tahminimce hepsi tatlı
mevsimin ayının lütfu sayesinde
çimen, çalılık ve vahşi meyve ağacı;
beyaz alıç, ve kırsalların yaban gülüyle;
hızla solan menekşeler yapraklarla kaplanmış;
ve mayıs ortasının en büyük çocuğu,
geliyor misk-gül, çiyli şarapla dolu,
yaz arifelerinde sineklerin mırıltılı ziyareti.
karanlığı dinliyorum; ve, çok defalar
huzur verici ölüme yarı aşıktım
onu sevgi dolu isimlerle çağırdım pek çok ilhamlı kafiyelerde,
benim sessiz nefesimi kesip havaya karsın diye;
şimdi ölmek her zamankinden daha değerli görünüyor
geceyarısında acı çekmeden gidivermek,
ruhunu içinden taşırıp dışarı bırakmak
böyle bir vecd ile!
sen hala şarkı söylerdin, ve artık işe yaramazdı kulaklarım
yüksek ağıtların çimenliğe dönerdi.
sen ölmek için doğmamışsın, ölümsüz kuş!
hiç bir aç nesil seni ayaklarının altına alamaz;
bu geçen gecenin duyulan sesi benim duyduğum ses
antik zamanlarda hükümdar ve soytarısı tarafından:
belki de kendisinin-aynısı o şarkıdır yolunu bulan
merhamet’in üzgün kalbi boyunca, evini özlediği zamanlarda,
yabancı ekinlerin ortasında gözyaşlarıyla dururdu;
o sık sık yaşanan zamanlardakinin aynısı
meftun sihirli pencere kanatlarıyla, köpüklerine açılan
tehlikeli denizlerin, sahipsiz peri diyarlarındaki.
sahipsiz! tam da bu kelime bir çan gibi
beni çınlamalarıyla senden koparıp yalnız benliğime getiren!
adieu! tasavvur böyle kandıramazdı güzelce
adının çıktığı gibi, kılık değiştiren elfçesine.
adieu! adieu! ağlamaklı ilahin uzaklaşıp gidiyor
çayırların yakınından geçip, durgun akıntının üzerinden,
dağın yamacına çıkıyor; ve şimdi o çok derinlerde gömülü
bir sonraki vadi-kayranında:
bu bir düş müydü, yoksa uykudan uyandıran bir kabus mu?
o müzik kaçıp gitti:-uyanık mıyım uykuda mı?
ingiliz edebiyatinin onemli yazarlarindan biridir. cok trajik bir hayati vardir. annesini ve babasini erkenden kaybetmistir. olumu de bir o kadar trajiktir. 25 yasinda veremden kan kusarak gitmistir. yazilarinda john milton ve shakespeare etkisi gorulur. ayrica kendisinin percy shelley ile de yakinligi vardir.
