uzun süreli uçak seyahatlerinde görülen, insan vücudunun zaman dilimleri arasındaki hızlı değişime ayak uyduramamasından kaynaklanan bir rahatsızlık olarak tanımlanabilir. jet-lag sadece sinir bozucu olmakla kalmaz, eğer sık aralıklarla tekrarlanırsa beyin sağlığınız için zararlıdır. sıklıkla kıtalararası uçuş yapan insanlar, beyin hasarı veya hafıza zayıflığı yaşayabilirler. muhtemelen bunun sebebi jet-lag sırasında çok fazla stres hormonu salgılanması, bu hormonların beyin lobuna ve hafızaya zarar vermesidir. vardiya usulü çalışan insanlarda da benzer bir risk söz konusu olabilir. çalışma saatlerinde sıklıkla meydana gelen değişiklikler, tıpkı sık yapılan uçak yolculukları gibi, strese neden olmakta, bu da vücut ve beyin üzerinde hasar yaratmaktadır.
uzun mesafe uçuşlarda (istanbul-jakarta gibi) başınıza gelebilecek,mala bağlamanıza sebebiyet verecek sağlık sorunu. aradaki saat farkından oluşacak bünye isyanını söylemiyorum bile.
arka odanızda gece gibi karanlık olduğunda sabahları bir türlü uyanmak bilmediğiniz için, ertesi gün ancak sabaha karşı 5-6 gibi uyuyup, bir sonraki gün öğlen 4-5 gibi uyanmanızla da başlayabilecek olay.
uzun ucak yolculuklarinda hissedilen durumdur. cok eskiden yani şehirler arasi yolculuklarin daha cok kara tasiti ile saglandigi zamanlara gidelim. o zamanlar otobuslerde yolculuk yapmak oyle yorucu olurdu ki, evinize ulastiginiz an sanki o mesafeyi yurumuscesine hatta uzakligi uzaklik yapan kilometreleri kat etmiscesine yorulur ve o yorgunlugu iliklerinize kadar hissederdiniz. simdi ise ucak ile bir kac saat icinde gitmek istediginiz yere ulasmaniz mumkun. hatta cok isterseniz ayni gun icinde gidip donme imkaniniz bile mevcut. ama gel gor ki o uzaktaki yarin yanina gidip dondugunuz an oyle bir jet lag olursunuz ki, daha 1 saat once elini tuttugun, nefesin kadar yaninda olan insan simdi yok.
daha o an icinizi kocaman ozlem kaplar da bu jet lag uzun bir sure bunyeden gitmez...
kendini koşup koşup duvara vurmak istememe yol açmış problemdir. çok uçan bir insan olarak hiç yaşamamakla övünürdüm ancak son durumuma bakarsak beynimin durduğunu hissediyorum.
insani araliksiz 4 saatten fazla uyutmayan illet. uykuyu boler, parca pincik eder. araliksiz 8 saat uyumaya hasret birakir. olmadik zamanlarda gozkapaklarina bir agirlik coker.
Bütün hayvanların vücutlarının, uyuma, vücut ısısı, üreme zamanı gibi periyodik fonksiyonlarını kontrol eden biyolojik bir iç saatleri vardır. Bu iç saatlerin çoğu, kendi fonksiyonları için kendi zaman dilimlerinde çalışır, ancak ışık ve sıcaklık gibi dış etkenlerden de etkilenir. istanbul'dan Newyork'a uçuş yapıldığında, kişinin vücut saati hala istanbul'a ayarlıdır. istanbul'dan saat 12:00'de havalanıp, 8 saatlik bir uçuştan sonra Newyork'a varıldığında, vücut saati 20:00'dedir ama Newyork saat 13:00'ü yaşamaktadır. Vücudun saati ortama göre 7 saat ileridedir. kişinin karnı acıkacak, biraz sonra uykusu gelecektir fakat, akşam olmasına bile daha 7-8 saat vardır. işte bu olaya jet-lag denilir. 'Lag'in ingilizce'de anlamı geri kalma, gecikmedir. Bu durumda uçuştan sonra insanda yorgunluk duyulmakta, özellikle okuma, araba kullanma ve iş görüşmeleri gibi konularda motivasyon ve konsantrasyon eksikliği görülmektedir.
Dünya dönüşünü 24 saatte tamamladığından, dünya yüzeyi kuzeyden güneye her biri l saatlik 24 zaman bölgesine bölünmüştür. istanbul ile Newyork arasında 7 zaman bölgesi vardır ve aynı anda istanbul'da saat 14:00 iken, Newyork'ta sabah 07:00'dir. NASA'ya göre insan vücudunun biyolojik saatinin her bir zaman bölgesine, yani bir saatlik bir zaman değişimine alışması bir gün almaktadır. Bu durumda istanbul'dan NewYork'a gidince vücut kendini ancak 7 gün sonra adapte edebilmektedir. Jet-lag olayı uçma mesafesine değil, kaç zaman bölgesinden geçtiğinize bağlıdır. Aynı mesafe, aynı zaman bölgesinde kuzey-güney mesafesinde gidilince jet-lag olayı görülmemektedir. Jet-lag olayının doğuya doğru mu, yoksa batıya doğru mu seyahatte daha çok görüldüğü belirlenmemekle birlikte, insanların çoğunluğunun yapısına ve yaşam düzeyine bağlıdır. araştırmalar sonucunda, çoğunluğun doğuya doğru yapılan uçuşlarda daha çok rahatsız olduğu, insanın vücut saatini hızlandırmada, yavaşlatmaya göre daha fazla zorlandığı tespit edilmiştir. Küçük çocukların pek etkilenmediği jet-lag olayından en çok etkilenenler ise günlük yaşantısı düzenli ve rutin işler yaparak yaşayanlardır. Uçaktaki havanın kuru olması, seyahat süresince hareketin kısıtlı olması, içki içilmesi, yeterli sıvı içecek alınamaması, farklı iklimde farklı yemekler, insanlarda jet-lag'a karşı direnç kırıcı diğer etkenlerdir.
Çok uçmuşun gene diyenlerin söylediklerine sebeptir; çünkü Kafatasınızdan aklınızın uçtuğu durumdur. Genelde uzak diyarlara gidenlerin başına gelir zaman mevhumundan kaynaklanır. önlemek için dünyayı durdurmak gerekir ki pek mümkün değildir. uyuyun geçer bir iki güne bişeyiniz kalmaz.
