bir öyküye göre;
Leonardo, Son Akşam Yemeği' ni yapmayı düşündüğünde, iyiliği temsil eden isa' yı, ve kötülüğü temsil eden Yahuda' yı betimlemek için model olarak kullanabileceği birilerini aramaya başladı. Koroda şarkı söyleyen bir genci, isa' nın tasviri için atölyesine davet etti, sayısız taslak ve eskiz çizdi.
Aradan üç yıl geçtiği halde Son Akşam Yemeği hala tamamlanamamıştı. Leonardo, Yahuda için kullanacağı modeli günlerce aradıktan sonra, sarhoşluktan kaldırım kenarına yığılmış, vaktinden önce yaşlanmış, paçavralar içinde genç bir adam buldu.
Yardımcıları adamı güç de olsa kiliseye taşıdılar ve orada ayağa diktiler. Leonardo adamın yüzünde görülen inançsızlığı, günahı, bencilliği resmetmeye başladı.
Leonardo işini bitirmek üzere iken, berduş yavaş yavaş ayılarak gözlerini açtı ve harika duvar resmini gördü. Şaşkınlık ve hüzün dolu bir sesle şöyle dedi:
''Ben bu resmi daha önce gördüm.''
''Ne zaman?'' diye sordu Leonardo. O da şaşırmıştı.
''Üç yıl önce... Elimde avucumda olanı henüz kaybetmemişken. O sıralarda bir koroda şarkı söylüyordum. Pek çok hayalim vardı. Bir ressam beni isa' nın yüzü için modellik yapmak üzere davet etmişti.''
''iyi ve kötünün yüzü aynıdır. Her şey insanın yoluna ne zaman çıktıklarına bağlıdır.''
Magripli Ludovico tarafından Santa Maria Delle Grazie manastırı yemekhanesi için ısmarlanmıştır. Sanatçının tamamlayabildiği birkaç resimden biridir. Daha Leonardo hayatta iken yıpranmaya başlaması, renklerin doğallıklarını kaybetmesi inanılmaz bir talihsizliktir. Bunun da nedeni Leonardo' nun salondaki rutubeti hesaplamadan değişik bir boyama tekniği uygulamasıdır. Ancak bu hali ile bile, insan dehasının büyük mucizelerinden biridi.
Rahiplerin uzun yemek masalarının bulunduğu salonun bir duvarını boydan boya kaplayan, dört metre genişliğindeki bu başyapıt, ilk açıldığı gün müthiş bir heyecan uyandırmıştı. Salonun doğal ışığı yemek masasının tam üzerini aydınlatmakta, perspektifle birlikte, resme sanki salonunun uzantısıymışçasına bir derinlik kazandırmaktadır.
Kompozisyonun iç mekanlara taşınmaya başlandığı ilk resimlerden biridir. Santral perspektif kurallarına göre yapılmış olup orta çizgi isa' nın sağ gözünden geçer. Bu duruş aynı zamanda isa' nın manevi konumunu da betimlemektedir.
isa' nın son akşam yemeğinde havarilere ''içinizden biri bana ihanet edecek'' dediği anı anlatır. isa masanın ortasında sakin bir şekilde yalnız olarak oturmaktadır. Kendisini ikili üçlü gruplar halinde çevreleyen havariler bu sözü nedeni ile şaşkınlık içerisindedirler. Masanın en solundaki Bartholomaus heyecanla ayağa fırlamış, yanındaki Jacobus Minör ve Andreas ise ellerini havaya kaldırmıştır. Peter de ayağa kalkmış, masanın ortasına doğru kızgınlıkla bakmaktadır. Hain Judas hayretle geriye fırlamıştır, sağ elinde ihaneti karşılığında almış olduğu para kesesini tutmaktadır. Judas daha önce yapılmış olan tüm Son Akşam Yemeği resimlerinin aksine masanın önünde değil, diğer havarilerle birlikte arkasında durmaktadır. Yanındaki Johannes ise henüz hainin kimliğini bilmediğinden gayet sakin, ellerini birleştirmiş bir şekilde oturmaktadır. Yine resmin sağındaki havarilerin her biri değişik bir hareket yaparken zaman durmuş gibidir.
Masa örtüsü ve tabaklar üzerindeki desenler izleyenleri hayrete düşürücek kadar ayrıntılar içermektedir. Masa üzerindeki yiyecekler ise enfes natürmort örnekleridir.
sağında oturanın maria magdalena olmadığı yemektir. incil'den açıkça okunabilir; o kişi havari yuhanna'dır. yuhanna diğer havarilere göre oldukça genç ve uzun saçlıdır (ki diğerleri de uzun saçlıdır genelde), bunun için kadın gibi görünebilir ancak değildir. da vinci şifresi gibi uyduruk bir kitapta söylenen bu şeyin herhangi bir dayanağı yoktur.
isa mesih bu yemekte ele verileceğini ve bunu havarilerinden birinin yapacağını söylemiştir. kendisini anmamız için kanını temsil eden şaraptan ve bedenini temsil eden ekmekten yememimizi söylemiştir.
bilindiği gibi akşam makşam değil gayet gündüz gözüyle yenmiş yemektir.
arkalarındaki camdan gündüz olduğu gayet net anlaşılmaktadır.
yani sözlük, biri akşam diyor hemen inanıyoruz, vahiy gelmiş gibi "lan harbiden akşam mı yendi acaba..." diye bakmasam ruhumuz duymayacak! bu yanlışla öleceğiz yani ha! *
(bkz: isa nın son öğlen yemeği)
yamulmuyorsam, son akşam yemeğinde isa, şarap ve ekmeği kutsamıştır. lakin muhammed peygamber bu konuda bizleri tam bir hayal kırıklığına uğratmaktadır.
