iran’da ilk medeniyet eserleri, M.Ö. 3000’lerde görülmüştür. Arya kavimlerinden Medler, M.Ö. 550’li yıllara kadar iran’a hakim olmuşlardır. Bu tarihlerden başlayarak iran’a Medleri yıkan Persler hakim oldu. Pers Uygarlığı’na ise M.Ö. 330’larda Makedonyalı iskender son vermiştir.
Medler
iran Yaylası’nın kuzeybatısında, Hazar Denizi’nin güneyinde yerleşmişlerdir. Merkezleri Ekbatan (Hemedan) şehriydi.
Babiller ile birleşip Asur Devleti’ni yıktılar ve topraklarını paylaştılar. Urartuların yıkılmasından sonra Anadolu’ya girdiler.
Anadolu egemenliği için Lidyalılar ile yapılan savaşta, güneş tutulması meydana gelmiş, bu olayı bir uyarı sayarak barış yapmışlardır (M.Ö.585).
M.Ö.550 yılında Perslerin isyanı sonucu yıkılmışlardır.
Persler
iran’ın güneybatısında yaşayan Persler, 550 yılında Medlere son vererek Anadolu, Suriye, Filistin ve Mısır’ı ele geçirerek büyük bir imparatorluk kurmuşturlar. Başkentleri Persopolis’ti.
Sürekli savaşlar huzursuzluklar doğurmuş, içeride ayaklanmalar baş göstermiştir. I. Darius bu ayaklanmaları bastırdıktan sonra reformlarıyla iran’a yeni bir düzen getirmiştir.
Geniş sınırlara sahip olan ülkeyi daha kolay yönetmek için imparatorluğu “Satraplık” adı verilen yirmi eyalete ayırmış, her vilayete bir Satrap (vali) atamıştır. Satraplar, kral adına o bölgeyi yönetmişlerdir.
iran devlet yönetimi (Satrapluk düzeni) büyük iskender’in Hellenistik Krallıkları ve Roma imparatorluğu’na örnek olmuştur. Persler, Doğu-Batı uygarlıkları arasında yakınlaşmayı sağlayan ilk medeniyettir.
Dünya nüfusunun %55’i bu topraklarda yaşıyordu.
Satrap’ın dışında her eyalet için ayrıca birer komutan atanırdı. Amaç, Satrapları denetlemekti.
Bunların dışında her ikisini de denetleyen bir haber alma örgütü (istihbarat teşkilatı) kurulmuştur. Bu teşkilat, tarihin ilk istihbarat teşkilatı kabul edilir. Denetçilere “Kralın gözü ve kulağı” (Şahgözü ve Şahkulağı) denirdi.
Mutlak bir idareyle ülke yönetilmiştir. Krallar, “Ülkeler Kralı” veya “Krallar Kralı” (Şahinşah) ünvanlarını almışlardır.
Düzenli bir posta teşkilatı kurmuşlardır. Bu teşkilat tarihin ilk posta teşkilatı kabul edilir.
ilk divan teşkilatını kurmuşlardır.
Pers imparatorluğu’nun siyasi ve günlük yaşamına Mecusilik de denilen “Zerdüştlük” dininin ilkeleri egemendi. Kutsal kitabı Zend-Aresta’dır. Bu dinde yakılan ateş hiçbir zaman söndürülmezdi.
Zerdüştlük, Hindistan, Suriye, Anadolu ve Mısır gibi ülkelerde yayılmış, eski Yunan Filozofları Eflatun ve Aristo üzerinde de etkili olmuştur.
dünyanın en köklü medeniyetlerinden biridir. MÖ 2500 yıllarında Mezopotamya ve Elam kültürlerinin etkisiyle oluşmuştur ve MÖ 550 yıllarına kadar süren Pers imparatorluğu'nun kökenlerine uzanır.
