Fiilden isim yapan yapım eklerinden birisidir. (-ınç, -unç vs...)
Ya bende bir problem var ya da bu yapım eki ile kelime türetenler keyifleri dışında hiçbir kurala tâbi değiller.
Haftalardır bu ek ile türetilmiş kelimeleri inceliyorum. Hepsinde ortak olan bir şey arıyorum, aradığım şey yapı bakımından değil; bu ek eklendiği kelimeyi tam olarak neye çeviriyor?
Birkaç örnekle anlatayım:
Kork-unç, gül-ünç kelimeleri korkmak ve gülmek fiiline -inç yapım ekinin gelmesiyle oluşmuş kelimeler. Bu türetilmiş iki kelimeye de -inç, "kök olan fiile yol açan" anlamı kazandırmış. Yani gülünç gülmeye yol açan, korkunç korkmaya yol açan. Bunlar arasında bir ortaklık pekala var.
Ne var ki aynı şeyi sevinç için söylemek mümkün değil. Sevinç; sevmeye yol açan değil, bir coşku olarak memnuniyete işaret eder.
Bu gibi onlarca örnek var. Yani bu ek, eklendiği o köke, fiile yol açan anlamı mı katıyor yoksa eklendiği kökten bağımsız bir anlam mı sağlıyor? Bazen kök ile ilişkisini tamamen yitiren kelimelerin olduğunu biliyorum ama bu yapım ekiyle tezahür eden hemen her kelimeye bu ek başkaca anlam yüklemiş.
Ve ben de nihayetinde şu kanıya vardım: bu kelimeleri türetenler, ekin asli işlevine sadık kalmamış. Zaten bu ekle oluşan sözcüklerin çoğu da eski değil, dolayısıyla bu ihmal ve tahrif bu tür bir probleme yol açmış.
