popüler düzeyde pek çok insanın kafasını kurcalayan sorudur. konuya dair verilen en güzel cevaplardan birini zoolog prof. dr. mustafa sözen vermiştir:
“Bu soruya cevap verirken cevabı sadece insanla sınırlandırmamak gerekiyor. Ancak ben yine de insandan başlayarak cevap vereyim. Yapılan tüm bilimsel çalışmaların sonuçları günümüzdeki bütün maymunların ve insanların aynı kökenden evrimleştiğini ortaya koymaktadır. Yani bu evrimsel süreç bizim soyumuzun insan olmasıyla sonuçlandı, bir diğer soyun bugün Şempanze olmasıyla, bir diğer soyun evrimsel süreci de onların bugün örneğin Goril olmasıyla sonuçlandı. Ancak bu saydığımız türlerin hepsinden geriye doğru gidersek yaklaşık 12 milyon yıl önce hepsinin aynı türe çıktığını görüyoruz. Günümüze kadar ortaya çıkarılan fosiller ve bu türlerin bu gün yaşayan bireylerinin genetik yapılarının karşılaştırılması bu sonucu ortaya koyuyor. Şempanze, Goril, Orangutan türleri insana en yakın akraba kabul edilen büyük kuyruksuz maymunlar grubundandır. Uzun kuyruklara sahip olan pek çok diğer maymun grubu ise çok daha uzaktır, ancak hepimiz birden Primatlar takımının içinde sınıflandırılıyoruz ve bütün Primat türlerinin de yaklaşık 65 milyon yıl önce ortak bir ataya sahip olduklarını görüyoruz. Aslında bu süreç sadece insanlar ve diğer primat üyeleri ile sınırlı değildir. Evrim teorisi bugün dünya üzerinde yaşamakta olan geçmişte yaşayıp nesli tükenmiş bütün türlerin ortak bir ataya sahip olduğunu öne sürmektedir. Buradan hareketle bugün yaşamakta olan bütün Primat üyelerinin günümüzden 65 milyon yıl önce ortak bir ataya sahip olmalarının ötesine geçeriz ve bu gün yaşamakta olan bütün memeli türlerinin yaklaşık 200 milyon yıl önce ortak bir ataya sahip olduğunu görürüz. Bitmedi Sürüngen, Kuş, Memeli gibi bütün karasal omurgalı türlerinin yaklaşık 300 milyon yıl önce ortak bir ataya sahip olduğunu görürüz. Böylece geriye doğru 3,8 milyar yıl öncesine gidersek ise bakteriden bitkiye, mantara, hayvana ve insana kadar bütün canlı türlerinin ortak atasına ulaşırız. Yani ortaya koyduğunuz tarihe kadar bizler bir balıkla bile ortak atayı paylaştığımız dönemlere sahibiz. Hala bunun genetik mirasına sahibiz ve gelişimimizin çok erken bir aşamasında balıklarda olduğu gibi solungaç yarıklarımız oluşur ve kısa sürede kapanır. Bir balık yavrusunun ilk gelişim aşamasındaki şekli ile bir insan yavrusunun gelişiminin çok erken bir aşaması birbirine çok benzer. Tüm saydığımız gruplarla ortak atalara sahip olduğumuz dönemlerin genetik izlerini hala taşıyoruz ve yapılan genetik çalışalar bunu ortaya koyabiliyor. Şempanze, Goril ve Orangutanın kromozom sayıları 48’dir. Bizim kromozom sayımız ise 46. Hepimizin ortak bir ataya sahip olabilmesi için bir sorun var görünüyor. Çünkü ortak atadan ayrıldıktan sonra bizdeki iki kromozom kaybolmuş görünüyor ve gayet iyi biliyoruz ki insanda tek bir kromozomun bile kaybı ölümcüldür. Bu problemi çözemezsek evrim yanılıyor ve biz bu türlerle ortak bir atayı paylaşmıyoruz ve bağımsız bir şekilde ortaya çıktık demektir. Ancak özellikle son 20 yılda genetik çalışmalardaki geldiğimiz nokta ve insan genomunun çıkarılmış olması, maymunlarda çok sayıda detaylı genetik çalışmanın yapılmış olması çok önemli bir gerçeği ortaya çıkardı. Bizim genomumuzdaki 2 nolu kromozom çifti Şempanze, Goril ve Orangutanda ayrı halde bulunan iki farklı kromozom çiftinin kafa kafaya birleşmesiyle meydana gelmiş ve bizim soyumuza özgüdür. Kromozom birleşmesi veya ayrılmaları konusu biyolojide açıklanmıştır ve buna Robertsoniyan translokasyonları denir. Üstelik bu iki kromozomun birleşme yeri öyle kesin bir şekilde ortaya konulmuştur ki dünyada isteyen her bilim insanı bunun gerçek olup olmadığını araştırabilir. iki kromozomun birleşme yeri bizim 2 numaralı kromozomumuz üzerindeki 114 455 823. baz ile 114 455 838. baz arası olarak belirlenmiştir. Yani 15 baz çifti. iki farklı kromozom birleşince birisinin sentromeri faaliyetini kaybeder, bir kromozomda iki sentromer olmaz. Birleşme sırasında faaliyetini kaybeden sentromer şempanzedeki 13 numaralı kromozomuna denk geliyor. Oldukça teknik bir açıklama olduğunun farkındayım, ancak konuyu biraz bilimsel olarak takip edenler burada neyden bahsedildiğini anlarlar. Yani biz Şempanze, Goril ve Orangutan ile ortak bir atadan farklılaştık, bunların içinde de en çok Şempanzeye yakınız ve onunla yaklaşık 5 milyon yıl önce ortak bir ataya sahiptik. Tarih bayınca bizim çok daha yakın akraba olduğumuz türler vardı, ancak onların nesilleri en son 35.000 yıl kadar önce tükendi. Sadece 40.000 yıl önce dünya üzerinde birisi bizim türümüz olmak üzere 4 farklı insan türü yaşıyordu. Bu dört türün ortak atası ise yaklaşık 2 milyon yıl önce yaşamıştı.”
