Talim terbiye eğitimle (edep) bir nebze. Kötü alışkanlıkları ve ahlakı değiştirebilme gücü yani iradesi elindedir insanın. Yoksa suçu kadere atar geçerdi. Peki bunu yapan insan ne kadar diye soracak olursak, çoğu için hayır pek azı için evet diyebiliriz. Zaten o yüzden "can çıkar huy çıkmaz, insan yedisinde neyse yetmişinde de odur" demiş atalarımız. Değişmeyen avam (adi, basit, bayağı) değişen ve Kemal'e gelen has (öz, cevher, asıl, asil) insandır. Halbuki hayatın özü değişimdir. Bize düşen çabadır. Maddi manevi ilim şarttır ama tek başına yetmez. illa edep gerekir. Çalışıp mücadele etmeden, Çile çekmeden sabretmeden yanmadan pişilmez. Yoksa hep ham kalırız ve arpa boyu yol alamayız. Öyle hz. yunus gibi olmak kolay değil, zor iş o. Sadece Zulmetmesek bile yeter bize..
insanlar bir travmanın ardından değişebileceği gibi kendi kendine veya yavaş gelişen olaylar ardında değişim yaşarlar. dolayısıyla değişim mümkündür ancak süresi belirsizdir.
insanlar asılları neyse odur. Yalnızca zamanla içlerindekini açığa çıkarırlar ve buna da değişim denir. içlerinde açığa çıkarılabilecek bir şey yoksa eğer, zaten oldukları gibi olduklarından oldukları gibi kalırlar.
Insanlar değişir. Ama bu değişim yaratılışında, karakteri nasılsa onu çok etkilemez. Özünde iyiyse , iyidir. Hayata bakışı, degerleri , yaşantısı değişebilir, olaylar ve üzüntüler yaşadıkça belki katilasir, ruhsuzlasir ama merhametliyse , iyiyse o iyilik her zaman kalir.
