determinizm ve indeterminizm çatışmasına konu olan sorunsal.
''insan özgür müdür? toplum düzenini sağlayan kurallar acaba özgürlüğümüze gem mi vurmaktadır? yoksa özgürlüğümüzü özgürce yaşamımızı sağlayan bu kurallar mıdır? özgürlük toplumlararası değişiklikler gösterir mi? özgürlük nedir? hiçbir kuralın olmadığı bir dünya özgür bir dünyamıdır?'' gibi sorularla incelenmesi gereken insanları kızıldeniz gibi ikiye bölen sorunsaldır ayrıca.
Determinizm ve insanın özgürlüğünü var sayarak Benjamin Libetinn nörolog deneyimlerinin sonuçuna göre insanın yapmak isteyip, karar vereceği herşey beyninde yapacağını istediğininin bilincinde olmadan önce belirlenirmis (Google'da libet-deneyimleri yazın çıkar). Tabi determinizme göre sadece beynin faaliyeti değil, daha önce edinmiş tecrübeler, sosyal hayatımız, aile yapımız, tattigimiz eğitim herzaman neyi isteyip istemeyecegimizi, neye karar verip vermeyecegimizi etkiler. Dolayısıyla insanın bir özgürlüğü yokmuş gibi görünür ama bana sorarsanız, özgürlük dediğimiz, çeşitli alternatif arasında laubali olarak seçim yapabilmektir. Elbette daha önce yazdığım gibi, verdiğimiz karar her ne olursa olsun, geçmişimize bağlıdır.
özgürlüğün tanımı tercih hakkımıdır? yoksa istenilen yapılabilirmi? birilerinin sunduğu seçeneklerden birini kendi rızanla seçtiğinde hem özgürsün hemde değil. o zaman.. ben aslında yokum amk.
varoluşçuluk'un öncülerinden Sartre'ye göre insan özgür olmaya mahkumdur.
efendim öncelikle toplum düzenini sağlayan bu kurallar bütünü dediğimiz şey fikrimce ahlak kurallarıdır. bir insan niçin ahlaklıdır? çünkü insan, toplumda yaşamaya mecburdur ve toplum içerisinde mutlu, özgür yaşayabilmesi için de ahlaklı olmak zorundadır. nedir bu ahlak kuralları, uygarlığın yaratmış olduğu şeylerdir. aslında insan, yine insanın kendi çizdiği çizgi içerisinde kendi özgürlüğünü varediyor. özgürlük, toplumlara göre kesinlikle belli ölçüde değişiklik gösterir. dedik ya uygarlığın kölesiyiz aslında! ahlak felsefesine de değindiğimize göre gidebiliriz sözlük.
değildir. insan olmak başlı başına insanda çıkaramayacağı, üzerinden atamayacağı özellikler, değerler artık adına ne derseniz vasıflar yükler. her şey kaybolduktan sonra bile arta kalanlar insanı tam özgürleştirmez, sadece duvarları daha da belki daha da genişletir ama tam anlamıyla kalkmaz. ben insan tam anlamıyla özgür müdür sorusundan çok özgürlük nereye kadar mutluluk vericidir, tam anlamıyla özgürlük iyi midir, güzel midir sorusunun cevabını düşünüyorum. tabii ruhun özgürlüğü için yazdıklarımın geçerliliği tekrar düşünülebilir, ne olursa olsun insanın ruhu özgür olmalıdır. asıl özgürlükte benim için odur.
insan hayatından hısım&akrabalık ve mülkiyet kavramlarını çıkartırsak evet insan özgürdür diyebiliriz. Bu kavramların özellikle de hısım&akrabalık kısmının varoluştan geldiğini düşünürsek tam özgürlüğe ulaşmak imkansıza yakın hale gelmektedir. Ancak insanın duygusuz bir varlık olarak dünyaya geldiğini düşünürsek tam özgürlüğe açılan kapıyı aralayabiliriz.
En güçlü kontrol biçimi bedenen ve zihnen özgür olduğunuzu düşünmenizin sağlanmasıdır. Diktatörlüğün bir biçimi hapishane hücresinde olup parmaklıkları görüp dokunabildiğinizdir.
Diğerinde ise hücrenin ortasında oturup parmaklıkları göremediğinizden kendinizi özgür zannedersiniz.
Değildir,
Bu bedenden çıkıp ucmadikca,
Bu gozlerin arkasina siginiyorsak görmek için esası,
Aynanin karsisindakine bagli kaldikca,
Ailelerin sekillendirdigi
Korkarak yurudugumuz
Gozgoze gelmekten bizi alikoyan karakterle
Degiliz
Beslememiz gereken bir bedenimiz oldukca
Guvenmemiz icab eden psikoloji oldukca
Ve baskasinin iki dudagina tutsak olduysak
Özgür değil iz kardeşim.
Değildir, birinin özgürlüğünün bittiği yerde başka birinin özgürlüğü başlar bu özgür olmaya bir engeldir. Kısmende özgürdür çünkü düşünceler dizginlenemez.
degildir. bireyin yetistirilisi, kisiliği, okudugu kitap, oturdugu mahalle, gittigi okul... her sey bireyi kisitlar. super ego diye bir kavram var oldugu surece kisi asla ozgur degildir. sadece id kavrami soz konusuysa kisi ozgurdur. toplumla beraber yasamak da bu durumu imkansiz kilar. ozgurluk bireyin kendi icin iyidir. bireyler ozgur olursa adeta kaos olur. birinin ozgurlugunun bittigi yerde digerininki baslar lafi kadar da sacma sey yoktur. ozgurluk bitebilen bir sey degildir, ozgurluk oyle bir kavram degildir. toplumun duzeni icin bireylerin davranislari kisitlanmalidir fakat bunu ozgurluk adi altina sokmak ozgurluk kavramiyla celisir.
bizden bir secim yapmamiz isteniyor ve secimi biz yapiyorsak ozgur muyuz? secim yapmak zorunda birakildigimiz hic aklimiza gelmez, ozgur sanariz kendimizi. ozgurluk kavraminin utopik oldugunu dusunuyorum.
benim özgürlüğümün sınırı başkasının özgürlük alanıdır falan filan bırakalım bunları şimdi
özgürlüğün tam tanımı, istediği şeyi istediği yer/zaman vb 'da yapabilmek.
şimdi soruyorum:
devlet olan yerde tam özgürlük olur mu sizce?
not: anarşist falan değilim. amacım sadece tartışmak.
Hayattaki herşey kanunlar la yönetilmektedir, yer çekimi, dünyanın dönmesi, güneşin doğup batması insanların yaşaması. insanın çevresi dahil olmakta insanı kontrol eder. En basiti, Soğuk olur, üşürsün ve sıkı giyinirsin. mecbursun, kar da donup ölebilirsin. Sadece düşüncelerimizde özgürüz, hareketlerimizde, kalbimizde özgürüz.
Insan bilmedigi kadar ozgurdur,soyleki bi restauranta gittigimizi dusunelim eger hangi cataldan baslayacagimizi bilmiyosak istedigimizden baslamak zorundayizdir buda bizi kacinilmaz ozgurluge iter. Kisacasi ;
(bkz: ignorance is bliss)
Yuzyillar boyu toplumları devletleri meşgul eden durumdur.
insan ozgurdur ama mutlak özgürlüğü yakalayamamistir. Mutlak özgürlük ölüm ile hayat cizgisinde tek başına karar vermektir.
