çok ucuza kaybedilen deniz savaşıdır. öncelikle inebahtı deniz savaşından önce osmanlılar venediklilerin kıbrıs'a yardım göndermelerini önlemek amacıyla adriyatikdeki venedik üslerine saldırmışlar ve birçok kaleyi ele geçirmişlerdir. fakat bu donanmanın savaşa başlamadan önce ciddi anlamda yıpranmasına neden olmuştur. bir diğer olumsuzluk ise dinlenmek için inebahtı koyuna çekilen osmanlı donanmasının bir kısım askere izin verilmesi ve ücretli kürekçiler ile bir kısım personelin izinsiz çekip gitmeleridir. bununla birlikte donanma uluç ali paşa'nın itiraz ettiği gibi altı yıldır seferde ve eksik kadroludur, buna ilaveten uluç ali paşa lepanto kalelerinin gerisine geçerek çekilip toparlanma taraflısıydı. fakat zamanın kaptan-ı derya'sı müezzinnzade ali paşa buna itiraz ederek sokollu'dan kesin taarruz emri aaldığını söylemiş ve uluç ali paşa'ya karşı çıkmıştır.
diğer bir hata ise muharebenin kara tarafında kabul edilmesidir. savaşın insiyatifi haçlıların elinde olmakla birlikte kara tarafını arkanıza almanız durumunda yapılması gereken inebahtı ve petras kaleleri arasında kalan korinth körfezine sığınılmasıdır. lakin osmanlı ordusu kendi yetkinliğinden hiç beklenilmeyecek bir hata yapmış ve gemiler kıyı ile haçlı donanmaıs arasında sıkışarak muhrebeyi kaybetmiş ve bir çok gemi ile hristiyan forsa da haçlıların eline geçmiştir.
bu noktada müezzinzade açık savaşmamış arka tarafına lepanto körfezini almıştır. bu durum ise donanmanın kara ile haçlılar arasına sıkışmasına neden olmuştur. piyadeden gelen müezzinzade gibi birinin kaptan-ı deryalığa atanması çok büyük bir hata olmakla birlikte bazı osmanlı tarihçileri bunun sokollu'nun bir kumpası olduğunu düşünmektedirler. bu konuda da haklıdırlar. kıbrısı fetheden piyale paşa'nın kaptanı deryalığa getirilmek yerine yeniçerilikten yetişme müezzinzade'nin tayin edilmesi başlı başına soru işareti yaratan bir durumdur.[bu noktada sokollu piyale paşa'nın itibarının kendisininkini aşmasını istememektedir] bununla birlikte her ne olursa olsun herhangi bir savaşta orduya öncesini ve sonrasını bilmeden taarruz emri vermek oldukça amatörce bir davranıştır. bunu verecek olan kişi duruma göre ordunun komutanıdır. nitekim savaşta yaşanılanlar tahmin edilemeyecek nitelikte olaylardır. buna ek olarak müezzinzade'ye kesin hücum emri veren sokollu bu emri vermesine rağmen hususen savaş malzemesi göndermemiştir. bu gibi konularda oldukça işbilen bir konumdadır sokollu. sinanpaşa ile lala mustafa paşa arasındaki anlaşmazlıktan da ciddi anlamda nemalanmayı bilmiştir.
bununla birlikte savaşın belirli dönemlerinde de rumlar ispanya kralınca istihbarat ajanı olarak kullanılmıştır. bu konudaki en ilginç örnek ise rum ortodoks piskoposu jermanos'un andrea dorya'ya gönderdiği mektupdur. özellikle rumlar ile ispanyol kralının osmanlı'nın kuyusunu kazdıkları bilinen bir gerçektir. ama savaşı salt bu çeşit-çok da güvenilmeyen bilgilere-hasretmek pek de mantıklı görünmemektedir.
2.selimin o kadar ikaz edilip Kıbrıs'ın alınmaması uyarılarına riayet etmeyip fethi gerçekleştirdikten sonra meydana gelen tarihi hezimet. Sakal kol yarrak mevzularıyla konuyu dağıtmayın bu savaşla Avrupa psikolojik ve güç anlamında osmanlıyı geçmiştir.
Osmanli'nin Savoya Dukaligi, Cenevizler, Papalik Devleti, venedik cumhuriyeti, ispanyol imparatorlugu, hospitalier sovalyeleri (malta) ve papa'nin bu savas icin kurdugu "holy league" birliklerine karsi kaybettigi savastir.
sokullu mehmed pasa, gonderilen venedik elcisine, inebahtı deniz muharebesiyle ilgili olarak unlu "biz kibris'i almakla sizin kolunuzu kestik, siz inebahti'da bizi yenmekle, sakalimizi tiraş ettiniz. kesilen kolun yerine yenisi gelmez, fakat kesilen sakalın yerine daha gür cikar." sozunu soylemistir.
osmanlı donanmasının başta bulunan kaptan-ı deryanın hatası yüzünden yenildiği deniz savaşıdır. kaptan-ı derya ali inebahtına gelir kılıç ali ısrarla arkamızı kıyıya vermeyelim kaçışımız olmaz ve esirler suya atlar karaya yüzer demesine rağmen aslen karacı olan kaptanı derya dinlemez ve arkasını karaya dayar. kılıç ali savaşın kahramanı olmuştur ve daha sonra kaptanı derya olmuştur. osmanlı donanması yakılmıştır. sadece kılıç ali nin filosu yaklaşık 30 gemi kurtulmuş ve düşman donanmaya kılıç ali ağır hasarlar vermiştir. donanmanın yakılmasıyla osmanlı küçülmemiş tam tersi büyüklüğü görülmüştür. 6 ayda koskocaman yeni bir donanmanın suya indirilmesi sonucu savaşta bulunan devletlerde venedik yenmesine rağmen osmanlıya 300.000 duka altın savaş tazminatı öder. ayrıca sokullunun meşhur lafı da bu savaştan sonra söylenmiştir. birde sokullu ve kılıç ali arasında az bilinen bir diolog da geçer. kılıç ali tersanede kara kara düşünmektedir yeniden donanma yapmak için odun ve ip sıkıntıdır bunu gören sokullu mehmed paşa gelip "Paşa hazretleri, sen henüz bu devleti bilmemişsin. Bu devlet öyle bir devlettir ki, arzu ederse gemilerinin lengerlerini gümüşten, iplerini ibrişimden, yelkenlerini atlastan yapar." demiş ve devletin zenginliği belirtmiştir. savaştan sonra kılıç ali denize açılır ve turgut reisinden aldığı bayrağı gururla taşır. osmanlı donanmasını güçlendirir ve denizlerin tek hakimi olduğu bir daha gösterir avrupalılara.
yenilmez Türk imajını yitirip Avrupa'nın cesaretlenmesine neden olmuştur, bu belki de 10 Kıbrıs a bedeldir, kol ve sakal muhabbeti sadece yenilgiye kılıftır. deniz hakimiyeti yitirilip yeni kıtalara ticaret yollarına uzak kalınmasına ve Osmanlı ekonomisinin kalbi olan ipek ve baharat yolunun önemsizleşmesiyle gelen yükseliş bitmiştir.
kanuni'nin oğlu 2.selim'in padişahlığındaki osmanlı'nın kaybettiği, cervantes'in osmanlı'ya karşı savaşırken yaralandığı savaştır.
20.000 osmanlı askeri şehit olmuştur.
(1571)
kıbrıs adası'nın osmanlı devleti'nin eline geçmesi üzerine papa önderliğinde;
ispanya,
venedik,
malta
ve diğer italyan devletleri birleşerek bir haçlı donanması oluşturdular.
haçlılar yunanistan'ın batısında inebahtı körfezi'nde osmanlı donanmasını hazırlıksız yakaladılar. osmanlı donanması ağır bir yenilgiye uğradı. yalnızca kılıç ali paşa, kumanda ettiği filoyu kurtararak istanbul'a getirdi.
osmanlı devleti'nin inebahtı deniz savaşı'nda toprak kaybı olmamasına rağmen denizciliğin gerilemesine sebep olmuştur. fakat sokullu mehmet paşa'nın 'biz onların kolunu, onlar bizim sakalımızı kestiler. sakal yerine gelir ama kol yerine gelmez.' düşüncesinden hareketle osmanlı donanması kısa zamanda toparlandı ve akdeniz üstünlüğü tekrar sağlandı.
