göktürklerin ikinci kağanlığı olan kutluk devleti'nin kurucusudur. veziri tonyukuk ile birlikte türkleri çinlilerin egemenliğinden kurtarmak için büyük çaba harcamış ve sonunda bunu başarmıştır.
681'de hükümdar olup, türk boylarını yönetimi altında toplamıştır. tarihteki en başarılı hükümdarlardandır.
oğulları; bilge kağan ve kul tigin'dir.
hükümdarlar tengri tarafından görevlendirdiklerine inanırdı o zamanlar. ilteriş kutluk kağan, kür şad gibi liderler yaptıklarıyla acaba gerçekten öylemiydi diye sorgulatır.
bozkurtlar'ı tekrar dirilten kağan.
kutluk kağan adı ile yıllardır esaret altında yaşayan türkleri türkeli'nde tekrar toplamış ve il'i düzene sokan, il'i toplayan anlamına gelen ilteriş kağan adını almıştır. oğulları bilge kağan ve kül tigin zamanında kutluk yani göktürk devleti zirveye çıkmış ve bu dönemde olanlar kül tigin'in oğlu yolluğ tigin tarafından dünya tarihinde bir başyapıt olan orhun yazıtları'na dönüştürülmüştür.
çinlilerin egemenliği altına giren türkleri tekrar güçlendirmek için 682 yılından sonra on yıl içinde kırk sefer gerçekleştirmiş bunlardan on yedi tanesi sadece çine karşı düzenlenmiş olup bu kırk seferden yirmi tanesine bizzat kendisi katılmış ve hepsinde de başarılı olarak ikinci göktürk kağanlığını kurmuştur.
O ki, Türk milletinin içerisinden çıkardığı en büyük devlet adamlarından birisidir. Atalarının geçmisine ve törelerine sıkı sıkıya bağlı bu sahsiyetin 7. asırda yeniden teskilatlandırdığı devletin izi günümüzde de devam etmektedir. Dolayısıyla il-terişin Türk tarihinde ap-ayrı bir yeri vardır.
ilteriş kağan, en sevdiğim, saygı duyduğum göktürk kağanıdır. yıkılan 1. göktürk devleti yerine 2. göktürk devleti'ni kuran kişi odur. iltermek bir şeyleri bir araya getirmek demektir. ismini burdan almıştır, dağılmış türk boylarını bir araya ilteren, getiren anlamında.. bu şahısları her türk gencinin bilmesi gerekiyor bence. ayrıca kendisi bilge kağan ve kültigin gibi 2 yiğidin babasıdır. ruhu şad olsun.
Göktürk hükümdârı. 630 yılında Çin hâkimiyetine girerek istiklâlini kaybetmiş olan Göktürk devletini, 682 yılında tekrar kurdu. iki ülkeyi derleyip topladığı için Kutlug adına ilave olarak, ilteriş unvânı verildi.
Çin’de doğup büyüyen ilteriş Kutlug Kağan, bir süre devlet memuru olarak çalıştı. Orta Asya hududunda görev yaptığı sırada, 681 yılında on yedi arkadaşı ile birlikte Türk devletini kurmak için teşebbüse geçti. Bilge Tonyukuk da yardımcı oldu. Kendisini destekleyenlerin sayısı yedi yüzü bulunca, istiklâlini ilân etti. Orta Asya Türkleri, Çin’deki Türk Hanedan mensupları ve kumandanları etrafında toplandı. Büyük bir kuvvet ortaya çıktı. 682 yılında, Göktürk Devletini ikinci defa kurup hükümdarlığını îlân etti. Bilge Tonyukuk’u kendisine vezir yaptı. ikinci Göktürk Devleti adıyla anılan bu devlete kurucusuna nispetle Kutlug Devleti de denildi.
Göktürk Devletini millî şuurla teşkilâtlandırıp Türk töresini ülkede hâkim kıldı. 682 yılından sonra, on yıl içinde, on yedisi Çin’e olmak üzere kırk yedi sefer tertip eden ilteriş Kutlug Kağan, yirmisine bizzât katıldı. Hepsinde muvaffak olup, hiç yenilmedi. 692’de ölünce kardeşi Kapağan (692-716), kağan oldu.
Bilge Kağan, amcası Kapağan Kağan’ın ölümü üzerine yerine geçen oğlu inal’ı devirerek 32 yaşında 716 yılında Göktürk Devleti’nin başına geçti.
Bilge Kağan (716-734) ile Kül Tigin, ilteriş Kutlug Kağan’ın oğullarıdır. Eşi ilbilge Hatun’dur.
il: devlet.
Teriş: toplayan, derleyen. Dermek fiilinin eski halidir.
Yanındaki 17 kişiyle Çin'e karşı baş kaldırmış, o zamana kadar birçok girişim başarısız olsa da halktan büyük destek gören ve önce 70 kişi daha sonrada giderek artan bir sayıyla katılım olmasıyla beraber II. Türk Kağanlığı'nın temelleri atılmıştır. Özellikle Tonyukuuk'un hapisten kaçarak yanlarına gelmesiyle büyük bir güç daha kazanmıştır.
