--spoiler--
Roma, I. Pön Savaşının getirdiği bu sınırlı başarıyla yetinmek niyetinde değildi, MÖ 238 yılında Sardinya adasını istila etti. Hemen ardından Kartacayı, Akdenizin batı yarısından tümüyle çekilmeyecek ve ek savaş tazminatı ödemeyecek olursa, Kartaca kentine saldırmakla tehdit etti.
Kartacanın buna tepkisi iber yarımadasında askeri organizasyonlarını güçlendirmek ve genişletmek olmuştur. Kartaca komutan ve devlet adamı Hamilcar Barca, yaşanan savaş deneyimlerini analiz ettiğinde, deniz savaşlarında Romaya karşı bir üstünlük sağlayamadığı fakat, kara savaşlarında çok daha fazla şansı olduğunu görmüştür.
Hannibal MÖ 219 yılında iber yarımadasının Akdeniz kıyısındaki Kartaca'nın müttefiki bugünkü Saguntumu yerleşti. Ertesi yıl da yirmibin piyade, altıbin ağır süvari ve savaş fillerinden oluşan ordusuyla Pirene dağlarını aşıp güney Fransada ilerlemeye başladı.
Pek çok tarihçi tarafından Hannibalin karadan harekatı tercih etmesi tartışılmıştır. Ordusunu denizden harekatla, italya yarımadasına çıkartma yapmasının çok daha mantıklı olacağı ileri sürülmüştür. Genel kanı, Hannibalin Roma deniz gücünden çekindiği yönündedir. Ne var ki o tarihlerde Roma deniz gücü, bu konuda tehlike oluşturacak denli geniş bir deniz kontrolü sağlayabilmiş değildir. Hannibalin, kara yolunu seçmesinin arkasında muhtemelen güney Fransadaki ve kuzey italyadaki kelt halklarını safına katabileceği beklentisi vardı. Nitekim gerek erzak sağlama gerekse yerel halktan asker toplama konusunda düşkırıklığına uğramamıştır.
Roma, Scipio komutasındaki bir orduyu, Hannibali karşılamak üzere güney Fransada Rhone nehrinin kıyılarına göndermiştir. Rhone nehrinin kıyılarına geldiğinde Scipio, Hannibalin çoktan bölgeyi geçtiğini fark etmiştir. Hannibal, ordusunun yönünü kuzeye çevirip Rhone nehrini daha yukarıdan bir bölümde geçmeyi tercih etmişti. Geniş bir kavis çizerek Alpler eteklerine ulaştığında, son derece engebeli ve uzun bir yol izlemek zorunda kalmıştır ama, Scipionun kuvvetlerini de böylece pas geçmiştir.
Scipio, bölgede küçük bir müfreze bırakıp ordusunun büyük bir bölümünü deniz yoluyla kuzey italyaya nakletmek zorunda kalıyor, Hannibal ordusunun Alp dağlarını aşıp Po ovasına girmesinden hemen sonra bölgeye ulaşabiliyor.
Hannibalin ordusunun Alp dağlarını geçerek Po Ovası indiği haberi üzerine Roma, iki görev kuvvetini Po ovasına sevk eder. Hannibal harekatın bu aşamasında da karmaşık ve dolaylı bir manevra izlemeye karar vermiştir. Po nehrinin kollarından Ticius ve Trebianın oluşturduğu bataklık bölgeyi ilerleme hattı olarak seçmiştir. Tüm ordusunu bataklık bölgeye sürecektir. Asker ve at olarak ciddi kayıplara uğramak bahasına, dört gün ve üç gecede geçilen bu bölge, Hannibali kendisini karşılamak üzere tertiplenmiş Roma kuvvetlerinin yine gerisine ulaştırmıştır. Hannibal, Roma kuvvetlerinin komutanının, yapmış olduğu manevrayı kısa sürede öğreneceğini ve birliklerini buna göre tertipleyeceğini düşünerek, Roma birliklerini geriden çevirerek bir saldırı düzenlemeye yanaşmaz. Tersine, güney italya yönünde ilerlemeye devam eder. Bu harekat tarzı, Roma birlikleri komutanını, aynen Rhone nehri kıyılarında Hannibali karşılamak için düzen alan Scipionun karşılaştığı açmaza düşürmüştür, düşman, yanından geçip gitmiştir.
Başarısızlığı göze alamayan Romalı komutan, pozisyonunu bozarak Hannibali izlemek zorunda kalmıştır. Hannibalin de istediği budur. Düşmanının oluşturduğu bir pozisyona karşı savaşa girmek yerine onu, pozisyonunu bozarak, kendi düzenlediği bir pozisyonda savaşa girmek zorunda bırakmak. Nitekim, MÖ 217 yılının baharında, Hannibali izleyen Roma ordusu, Tresimen gölü çevresinde tuzağa düşürülerek kılıçtan geçirilmiştir.
Ard arda kazandığı bu zaferlere karşın Hannibal, Roma üzerine yürümemiştir. Pek çok tarihçi Hannibalin bu tutumunu, kuşatma silahlarının olmamasına bağlamaktadır. Hannibalin bu tutumunun esas nedeni ne olursa olsun sonuçta, üstün süvari gücüne güvenerek italya topraklarında kalabilmiş ve Roma ile italyan müttefikleri arasındaki dayanışmayı zorlamaya çalışmıştır.
Tresimen yenilgisinin ardından Roma, bugün Fabian Strateji olarak bilinen ve tarihte pek çok olayda izlenen ya da izlenmeye çalışılan bir strateji izlemiştir. Romalı komutan ve devlet adamı Fabiusun izlediği bu strateji, kabaca yıpratma savaşı ya da oyalama savaşı olarak da bilinir. Fabius, sürekli olarak bir meydan savaşından kaçınmış, çeşitli vur-kaç taktikleriyle, erzak tedariki için hareket halindeki ikmal birliklerine, yayılmış kuvvetlerine saldırarak Hannibali yıpratmaya çalışmıştır. Hannibal ordusundaki süvari birliklerini etkisiz hale getirebilmek için dağlık bölgelerde harekatı tercih etmiş, Hannibal kuvvetlerine sürekli saldırılar düzenlemiştir. Ne var ki yıpratma savaşı, uzun sürede sonuç alınabilecek bir stratejidir ve bu yüzden de iki yanı keskin bir kılıçtır. Fabiusun bu tutumu, Romada kısa bir süre sonra sorgulanmaya, eleştirilmeye başlanmıştır. Trasimen yenilgisinin ardından Diktatör seçilmişti ve görev süresinin sonlarına doğru Roma süvari komutanı Rufusla aralarındaki fikir ayrılığı giderek derinleşmekteydi. Hannibalin Campaniayı yakıp yıkmasına seyirci kalınması da itibarını iyice zedelemiştir. Diktatörlük süresi bittiğinde ise Roma artık onun stratejisini izlemiyordu.
Böylece Romayı es geçen Hannibal italyanın güneyine doğru, ikinci büyük kent olan Capuaya yöneliyor. Cannaede bugünkü Monte di Canne- MÖ 216 yılında Roma ordusunu bozguna uğratıyor. Her iki taraf da alışılmış biçimde piyadelerini merkezde, süvarilerini ise iki yanda tertiplemiş olarak savaş meydanında karşı karşıya geliyorlar. Hannibal, Kelt ve ispanyol piyadeleri tam merkezde ama kendi piyadelerinden daha ileri bir hatta yerleştirmiştir. Dolayısıyla cephe hattı, merkezde ileri çıkık bir durum almıştır. Roma piyadeleri bu hatta saldırınca Kelt ve ispanyol piyadeler, bu sert yüklenme karşısında gerilemek zorunda kalmışlardır. Kartaca ordusunun merkezini yardıklarına inanan piyade de onları izlemiştir. Böylece içbükey bir hal alan merkezde Roma piyadeleri yığılmış ve silahlarını kullanamaz hale gelmişlerdir. Kelt ve ispanyol piyadesinin her iki yanıda tertiplenmiş olan Kartaca piyadelerinin ileri hareketiyle merkezdeki bu sıkışıklık iyice artmıştır.
Merkezde bunlar olurken Hannibalin sol kanatdaki ağır süvarisi karşısındaki Roma süvarisini dağıtmış, Roma birliklerinin gerisi boyunca hızla ilerleyerek sağ kanattaki Roma süvarisine arkadan saldırmıştır. Bu kanatdaki Roma süvarisinin ezilmesinin ardından ağır süvari bu kez merkezdeki piyadenin gerisinden taarruza girişmiştir. O güne kadarki en kalabalık Roma ordusunun 76 bin mevcudundan ancak 6 bini izleyen katliamdan kurtulabilmiştir.
Roma, Fabiusu tekrar konsül seçmiştir. Ard arda konsüllük süresi yenilenen Fabius, MÖ 209 yılında, Hannibalin üç yıldır elinde tuttuğu Tarentumu bugünkü Taranto- geri almıştır. Fabiusun bu stratejisi, Hannibalin oyununu bozmuştu, Romanın müttefiklerinin ona sırt çevirmesini önlemişti.
Hannibalin kardeşi Hasdrubal, MÖ 207 yılında Hannibali takviye edecek bir ordu ile kuzey italyaya girmiştir, ancak Metaurus ırmağı kıyılarında karşılaştığı Roma ordusu karşısında yenilgiye uğradı ve bu savaş sırasında tüm askerleriyle birlikte hayatını kaybetti.
italya topraklarında bunlar olurken Scipio, Afrika kıyılarına bir çıkartma yaparak Hannibali italya topraklarından çekilmek zorunda bırakmak yönünde bir strateji ileri sürmüştür. Fabiusla aralarındaki fikir ayrılığı, Scipionun Senatoda yeterli desteği bulabilmesini önlemiştir. Senato, Afrikaya çıkartma yapma girişimini onaylamıştır ancak Scipio, istediği askeri gücü alamamıştır. Yedibin gönüllü ve iki lejyon emrine verilmiştir.
Scipio, MÖ 204 yılında Afrika kıyılarına çıkartma yapmıştır. O sırada Afrikada Kartacanın sadece süvari birlikleri vardır. Scipio, ustaca geri çekilme manevralarıyla bu birlikleri tuzağa düşürüp imha etmiştir.
Scipio bu başarısının ardından, Şablon:MÖ 202 yılında ikmal merkezi olarak kullanmak amacıyla Uttica limanını kuşatmıştır. Ancak kuşatma gecikince Kartacalılar yeni kuvvetler derleyip Uttica üzerine yürüme fırsatı bulabilmişlerdi. Scipio, Kartaca komutanı Syphax komutasındaki altmışbin kişilik kuvvetin bölgeye gelmesi üzerine kuşatmayı kaldırmış ve bir yarımadaya çekilmiştir. Sırtı denize dönük olarak yarımadanın kara bağlantısında tahkimat yapmıştır.
Kartaca ordusu da Roma tahkimatının yarımadadan çıkışını kesecek biçimde ordugahını kurmuştur ve iki taraf da birbirinin zayıf anını kollamaya koyulmuştur. Daha sonra Scipio, bir gece baskınıyla Kartaca ordusunu dağıtmıştır.
Bu başarısının ardından Scipionun Tunus üzerine yürümesi, Kartacanın tüm direnme azmini kırmıştır. Kartaca, barış istemek zorunda kalmış, ancak Roma senatosu barış anlaşmasını daha onaylamadan, Hannibalin ordusuyla birlikte Afrikaya dönmesi üzerine barıştan vaz geçmişlerdir.
Hannibalin Afrikaya dönmesi üzerine Scipio, Kartaca yakınlarındaki ordugahında bin kadar asker bırakarak Bagdaras vadisi boyunca güneye ilerlemiş ve Kartacanın ülkenin iç kesimleriyle olan bağlantısını kesmiştir. Bu ilerleme onun, Masinissanın getirdiği süvarilerden oluşan takviye kuvvetleriyle birleşmesini sağlamıştır.
Hannibalin üzerine yürümesi karşısında Scipio Naraggaraya Zama- çekilmiş ve Hannibal kuvvetleriyle muharebeye girmek açısından uygun bulduğu bu bölgede Hannibal kuvvetlerini karşılamıştır. M.Ö. 203 yılında yapılan Zama muharebesi'nde Hannibalin yenilmesi üzerine Kartacanın barış istemekten başka seçeneği kalmamıştır.
Zama yenilgisi üzerine Kartaca, barış anlaşması yapmak zorunda kalmıştır. Savaş tazminatı ödemiş, donanmasını Romaya teslim etmiş ve Akdeniz ve iber yarımadalarındaki denetimini geri çekmek zorunda kalmıştır.
--spoiler--
italya'nın güneyindeki canae'de ufak bir ovada yapılan ve 80.000 kişilik roma ordusu'nun, hannibal barca'nın muhteşem hilal taktiği uygulaması ile imha edilmesi ve 70.000 kayıp vermesi ile tamamlanan savaş.
hannibal barca'nın, roma'ya tarihinin en ağır kaybını yaşattığı canae'daki ikinci pön savaşında 30.000 kişilik ordusu ve 6000 kişilik süvari ordusuna karşın, roma'nın 80.000 kişilik ordusunun karşısına çıkmış, savaşın başlangıcında piyadelerini yarım ay şeklinde dizerek roma piyadesinin merkeze saldırmasına müsade etmiş ve süvarileri ile roma ordusu'nun kanatlarındaki ağır süvarilerini yok etme hedefi ile savaşa başlamıştır.
savaşın başlangıcı: https://galeri.uludagsozluk.com/r/388617/+
maviler: kartaca ordusu
sarılar: roma ordusu
(uzaktaki 3 mavi kare kartaca ordusunun süvari kuvvetleri olup hannibal piyadelerini dış bükey bir yarım ay şeklinde dizmiştir.)
birinci aşama; https://galeri.uludagsozluk.com/r/388618/+
roma, kartaca ordusu merkezine saldırıyor, hannibal geri çekiliyor. bu arada kartaca süvarileri roma süvarilerini imha ediyor.
üçüncü aşama ve imha; https://galeri.uludagsozluk.com/r/388621/+
roma ordusu tamamen çembere alınmış, arka taraftan da kartaca süvarisi ile sıkıştırılıyor ve tamamen imha ediliyor.
işte tüm bu harekat ve imha sadece 6 saat sürmüş ve bu süre zarfında tarihin en önemli zaferlerinden biri kazanılmıştır.
