Abdülhamit hakkında yetersiz bilgiye sahip olmanın sebep olduğu başlıktır. Yöneticiler devirlere göre değerlendirilmelidir. Abdülhamit bilgi ve vizyonu ile başka bir dönemde yaşamış olsaydı, hem Osmanlı, hem de bölge çok farklı bir konumda olurdu. Herşeye rağmen, 2. Abdülhamit Osmanlı imparatorluğunun yıkılışını ve 1. dünya savaşını 30 yıl geciktirmiştir.
küçük kardeşi v. mehmet döneminde ardarda kaybedilen savaşlarla ve ülkelerle abdülhamid'in 33. yıllık dönemini kıyaslayınca (gerçi onun zamanında da önemli kayıplar vardır, ama dikkat edilirse v. mehmet döneminde kaybedilen muazzam büyüklük ve önemdeki yerlerin tamamı da abdülhamid zamanında da emperyalizmin hedefi konumundadır, misal trablusgarp) bayağı abes kaçan bir ifade.
