bir durumu veya bir varlığı anlatmak üzere kullanılan ve aralarında anlam ilgisi bulunan (aynen tekrar edilen, eş anlamlı, zıt anlamlı, yakın anlamlı, biri anlamlı biri anlamsız, ikisi de anlamsız) kelime grubu. cümle içinde kullanalım:
sabah sabah yola çıktık.
kılık kıyafeti düzgündü.
aşağı yukarı on yıldır tanışıyorlardı.
doğru dürüst bir işi yoktu.
eski püskü eşyaları dışarı çıkardılar.
yemekten önce abur cubur yemeseydin. **
Anlatımı daha güzel ve etkili duruma getirmek için aralarında ses benzerliği bulunan yakın, aynı ya da zıt anlamlı sözlerin yan yana kullanılmasıdır...
Cümlede anlamı pekiştirmek amacıyla kurulan söz öbekleridir.
ikilemelerin Anlam Bakımından Kuruluşları
1. Aynı sözcüğün yinelenmesiyle oluşanlar:
Çocuklar uslu uslu oturuyorlar. Başından geçenleri uzun uzun anlattı. Çıktı ve demet demet çiçeklerle geri döndü. .,. Dağ yolunda vavas vavas ilerledik.
iri iri güller, sarı sarı ayvalar, çeşit çeşit tatlılar...
2. Eş anlamlı sözcükler ya da yakın anlamlı sözcüklerle oluşanlar:
Kimseden ses seda çıkmıyor...
Az buçuk yabancı dili de var. Bugüne dek doâru dürüst idman yapmadınız. Bu olay hakkında akıl fikir yürütmek biraz zor. Adam, ezile büzüle odayt terk etti.
3. Zıt anlamlı kelimelerle oluşanlar:
Aşağı yukarı on yıldır ondan haber alamadık. Övünmek gibi olmasın, azcok şiirden anlarım.
Başkaları hakkında ileri geri konuşmak doğru değildir.
Çamurda bata çıka ilerliyorduk.
4. Biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerle oluşanlar:
Annem ufak tef ekti, ancak çok becerikliydi. Bu yıl çoluk çocuk tatile çıkacağız. Sizden yemek memek bir şey istemiyorum.
5. ikisi de anlamsız sözcüklerle oluşanlar:
Yine abuk sabuk konuşmaya başladı
6. Yansıma sözcüklerle oluşanlar:
Hasta ıkıl ıkıl nefes alıyordu.
Arabalar yanımızdan vızır vızır geçiyordu.
Pekmezi tenekeye lıkır lıkır doldurdu.
Suyun sesini şırıl şırıl akışı dinlendiriyor.
7. "de", "ama", ve "mi" ile kurulanlar:
Kibar mı kibar bir çocuktur.
Ev de evdir, maşallah!
Çimenler ıslak ama ne ıslak
ikilemeler kuruluşları esnasında yapım ekleri ve çekim ekleri alabilir:
Yerli yersiz konuşma.
Günlük güneşlik bir gün geçirdik.
Boşu boşuna uğraşmıyorum onunla. ikisi bir süre baş başa görüştüler.
Tarlalar baştan basa deniz renginde.
UYARı: ikilemeleri oluşturan sözcükler ayrı yazılır. Aralarına noktalama işaretleri konmaz.
Gümbür gümbür geliyorlar, doğru
Gümbürgümbür geliyorlar, yanlış
Gümbür, gümbür geliyorlar, yanlış
