islami kaynaklar bu mektubun içeriğini, hz muhammed'in bizans imparatorunu islama davet olarak yazarlar...
acaba öyle mi?
acaba hz muhammed, bizans imparatoruna yazdığı bu mektupta, imparator herakleios'u islam'a mı davet etmiştir, yoksa mektubun içeriği farklı mıdır???
öncelikle şunu bilmemiz gerekir ki, bu mektup ne bizans arşivlerinde, ne osmanlı arşivlerinde, ne de arap arşivlerinde bulunmamaktadır.
--spoiler--
Müslümanlığa davet eden mektubu Dahiyye bin Halif ile gönderdi... Bizans imparatoru ki, adı Hirakl idi. O Müslüman olmadı. Resul-i Ekrem'in elçisine izzet ve hürmet gösterdi ve geri gönderdi.
--spoiler--
not: hadis aktaran taberi 839 yılında doğmuştur. yani hz muhammed'in ölümünden 207 yıl sonra...(!)(!)(!)...
--spoiler--
Kayser-i Rum (Bizans imparatoru) dahi name-i hümayunu (mektubu) tazim ile eline alıp yüzüne sürmüş ve Dihye'ye pek ziyade ihtiram edip birçok hediyeler dahi vermiştir.
--spoiler--
ama yukarıda da bahsettiğim üzre mektubun orijinali yoktur. bulunamamaktadır, akibeti ve varlığı meçhuldür...
lakin bize aktarılanlarda dikkatimizi çeken bir husus var.
bizans ortodoks hristiyanlığının merkezi.
ve bizans imparatoru da ortodoks hristiyanlar tarafından tanrısal nitelikler taşıyan aziz bir insan olarak tanımlanmakta.
böyle bir imparatoru islam'a davet eden bir mektup yazılıyor. imparator mektubu okuyor ve mektubu getiren elçiye iyi davranıyor hürmet gösteriyor, ona hediyeler veriyor ve geri gönderiyor.
ve bütün bunlar elçilerin kellelerinin havada uçuştuğu ortaçağ'da yaşanıyor. (!)(!)(!)...
bu bana biraz mantıksız geliyor...
mantık çerçevesinde ve dönemin şartlarını göz önüne alarak şöyle bir teori geliştirelim o halde...
hz muhammed, bizans imparatoru herakleios'a bir mektup göndermiş göndermesine...ama bu mektubun içeriği imparatoru islam'a davet etmek değil, imparatora bağlılığını bildirmekti...
bakınız, imparator herakleios, bizans tahtına bir isyan ile geçmiştir.
imparatorun babası yaşlı herakleios olarak bilinen bizans'ın afrika valisiydi...
mısır'da ikamet ediyorlardı.
sasanilere karşı bizans'ın doğu sınırlarını koruyorlar, bunun için de araplardan faydalanıyorlardı...
yani yaşlı herakleios ve oğlunun araplarla arası iyiydi.
lakin bizans'ın o dönemdeki imparatoru phocas'ın ortadoğu coğrafyası ile pek ilgisi yoktu.
araplar phocas'ı sevmezlerdi...
610 yılında sasani'lerin bizans topraklarına girmesi ve doğu anadolu'yu istila etmesi ile birlikte bizans imparatorluğunda geniş çaplı bir isyan çıktı.
batıda slavlar ayaklandı.
afrika'da ise yaşlı herakleios...
bu arada ortadoğu ve bugünkü arabistan yarımadası da yaşlı herakleios'a bağlı...
imparator phocas ise sasaniler, slavlar ve isyancı valisi arasında, yani 3 ateş arasında kalmıştı.
vali yaşlı herakleios'un oğlu genç herakleios 610 yılında araplar, süryaniler, anadolu ve afrika halklarından oluşan ordusu ile anadolu'ya girdi, phocas'ı mağlup etti ve istanbul'a girdi.
imparator phocas'ı idam ettirerek onun yerine 1. herakleios olarak tahta geçti ve bizans imparatorluğunda Herakleios Hanedanı başlamış oldu...
imparator herakleios bizans tahtını ele geçirdiği tarih 610 yılı.
aynı yıl arap coğrafyasında ne oluyordu peki???
610 yılının ramazan ayının kadir gecesinde hira dağındaki mağarada hz muhammed'e ilk vahiy geliyor, böylece hz muhammed'in peygamberliği başlıyordu...
610 yılı...
herakleios isyan başlatıyor, ordusunda araplar var, aynı yıl hz muhammed'e peygamberlik tebliğ oluyor...hz muhammed'e peygamberliğin geldiği tarihin bu isyanın geliştiği tarihe denk gelmesini yorumsuz geçiyorum...
herakleios tahta geçtikten sonra bizans'a bağlı arap vassal krallıklarına ve derebeylerine mükafat olarak daha geniş yetkiler tanıdı.
arap coğrafyası yeni imparatordan bir hayli memnundu.
ama yeni ortaya çıkmış bir din ve bu dine siyasi bir kimlik kazandırarak bizans'tan hak elde etmek isteyen, bizans'ın hakimiyeti altında arap vassalı olmak isteyen bir lider de hz muhammed'di şüphesiz...
üstelik hz muhammed, peygamber olmadan önce de -ticaret yaptığı dönemde- bizanslılarla iyi ilişkiler içerisindeydi. (bkz: rahip bahira olayı)
işte hz muhammed'in bizans'a yazdığı mektubun içeriği de bununla ilgili olabilirdi.
hz muhammed bizans imparatoruna yazdığı mektupta yeni bir dinden ve allah'ın peygamberi olduğundan bahsetmiş ve burada da rahip bahira'yı referans göstermiş olabilirdi.
peki ya imparator herakleios'un hoşuna giden ne olabilirdi?
hz muhammed ne yazmış da imparatorun hoşuna gitmişti de, elçiyi hediyelere boğmuş ve hürmet göstererek geri göndermişti???
istanbul'u araplarla beraber fetheden bu kahramana şu sözleri yazmış olabilir miydi hz muhammed;
"Le Tufte Hannel Kostantiniyyetu Fele Ni’mel Emiru Emiruha Vele Ni’mel Ceysu Zalikel Ceys..."
şüphesiz ki ben arapça biliyor olsam ve bizans imparatoru olsam, birileri bana bunları yazsa benim de çok hoşuma gider, ona hediyeler gönderirdim...
"Bağışlayıcı ve affedici Tanrı adına, O'nun elçisi Muhammed Abdullah'tan, hidayet yolunda olan Büyük Roma imparatoru Heraklius'a.
Seni doğru yola, islam dinine davet ediyorum. Müslüman ol ki, selamete eresin, Müslüman ol ki, sevabın ikiye katlansın. Yoksa tüm tebaanın günahı da senin üzerine yüklenip ikiye katlanacaktır."
Mektup Kuran'dan Al-i imran suresinin 64. ayetiyle devam etmektedir.
"Geliniz, ya Ehl-i Kitab'a inananlar (Kuran, incil, Tevrat ve Zebur), doğru söze inanalım, Allah'tan başkasına ibadet etmeyelim ve ona hiçbir şeyi ortak koşmayalım ve Allah'tan başkasına tapmayalım. Eğer onlar kabul etmezlerse şahit olun ki bizler Müslümanız."
Mektubun altındaki mühürde ise Allah'ın Resulü Muhammed yazıyor.
Okurlarımız hatırlayacaklardır. Bu köşede Hazreti Muhammed'in 628 yılında dönemin üç hükümdarına yazdığı mektubu anlatmıştık. Bu üç mektubu kısaca size özetlemek isterim.
Mektuplardan biri Pers imparatoru II. Hüsrev'e gönderilmiştir. O sırada Persler Hıristiyandır. II. Hüsrev, elçiye hakaret ettikten ve mektubu parçalayarak yere attıktan sonra elçiyi de kovmuştur. Böylece bu mektuptan geriye hiçbir iz kalmamıştır.
ikinci mektup "Kopt Hükümdar'ı" (veya iskenderiye Valisi) Mukavkıs'a gönderilmiştir.
Üçüncü mektup Roma- Bizans imparatoru Heraklius'a (610-641) gönderilmiştir.
Genellikle Batılı yazarlar bu konuyu görmezden gelirler ve sadece rivayet olduğunu yazarlar. Örneğin Heraklius'un biyografisini yazan ve tarih profesörü olan Walter E. Kaegi "Heraclius, Emperor of Byzantium" adlı eserinde, şöyle yazmaktadır: "... Muhammed Peygamber ona, onu islama çağırmak için, bir elçi göndermeye teşebbüs etti ama bu elçi asla ona ulaşamadı ve elçi ile imparator arasında bir görüşme olmadı." Halbuki ünlü tarihçi Ebu Cafer Taberi (839-923) "Tarih-i Taberi" adlı kitabında, "Müslümanlığa davet eden mektubu Dahiyye bin Halif ile gönderdi... Bizans imparatoru ki, adı Hirakl idi. O Müslüman olmadı. Resul-i Ekrem'in elçisine izzet ve hürmet gösterdi ve geri gönderdi," yazmaktadır.
Ahmet Cevdet Paşa (1822-1895) aynı konuyu "Peygamberler ve Halifeler Tarihi" kitabında yazmıştır: "Kayser-i Rum (Bizans imparatoru) dahi name-i hümayunu (mektubu) tazim ile eline alıp yüzüne sürmüş ve Dihye'ye pek ziyade ihtiram edip birçok hediyeler dahi vermiştir."
Buna karşılık Beyrut Amerikan Üniversitesi profesörlerinden Nadia Maria El Cheikh'in, "Arapların Gözüyle Bizans" adlı eserinde 15 sayfayı bu mektuba ayırmış ama kaynak gösterememiştir.
Önceki yazımıza biz de internette dolaşan 15 kadar fotoğrafın birini örnek olarak seçip eklemiş ve Hz. Muhammed'in Heraklius'a gönderdiği mektupla ilgili sözlerimizi şöyle bağlamıştık:
"Mukavkıs'a gönderilen mektubun aslı Topkapı Saray'ında, orijinal kopyası bendedir. Yukarıda verdiğimiz bilgilerden de anlaşıldığı gibi, Heraklius'un mektubunun aslı (henüz) ortada yoktur. Bu nedenle, Heraklius'a gönderildiği ifade edilen en az 20 ayrı mektuptan birini seçtik ve "Peygamberimizin imparator Heraklius'a gönderdiği mektubun temsili resmi" altyazısını koyduk. Okurlarımızdan belki birinin, bu konuda kaynak göstererek bilgi verebileceğini düşünerek, e-mail adresimi aşağıya yazdım: rdikici@demma.com
iyi haber aradan iki yıl geçtikten sonra değerli dostum Ahmet Kemal Şenpolat'tan geldi. O bana imparator Heraklius'a yazılan mektubun aslının bulunduğu yerin haberini gönderdi. Fotoğrafta gördüğünüz gibi, mektubun aslı şu anda Amman'da Kral Hüseyin Camii Müzesi'nde bulunuyor ve sergileniyor.
Müzede Mektubun altındaki levhadaki tanıtım yazısı şöyle.. Mektup: "Peygamber'den Büyük Roma imparatoru Heraklius'a"
Mektubun orijinalinden tercümesini Taha Salihi yaptı. Önceki yazımızda yazdığımız metin ingilizce tercümesindendi. Bu tercüme ise mektubun tam karşılığı..
"Bağışlayıcı ve affedici Tanrı adına, O'nun elçisi Muhammed Abdullah'tan, hidayet yolunda olan Büyük Roma imparatoru Heraklius'a.
Seni doğru yola, islam dinine davet ediyorum. Müslüman ol ki, selamete eresin, Müslüman ol ki, sevabın ikiye katlansın. Yoksa tüm tebaanın günahı da senin üzerine yüklenip ikiye katlanacaktır."
Mektup Kuran'dan Al-i imran suresinin 64. ayetiyle devam etmektedir.
"Geliniz, ya Ehl-i Kitab'a inananlar (Kuran, incil, Tevrat ve Zebur), doğru söze inanalım, Allah'tan başkasına ibadet etmeyelim ve ona hiçbir şeyi ortak koşmayalım ve Allah'tan başkasına tapmayalım. Eğer onlar kabul etmezlerse şahit olun ki bizler Müslümanız."
Mektubun altındaki mühürde Allah'ın Resulü Muhammed yazıyor.
