müziği eğlenceli olmayan aksine insanın içini titreten duygusal bir türkü bir ağıttır. tarzı bakımından yerel bazı dangozların bunu düğünlerde enteresan bir şekilde oyun havasına çevirmesi ile bir ağıt oyun havasına dönüşmüştür. olayın cereyanı da şu şekildedir.
memlekette 15 yaşındaki gençlerin bile askere gitmesi ile neredeyse yörede erkek kalmamıştır. bunu üzerine kızlar bu ağıtı yakmışlardır. zamanla düğünlerde bu ağıt okuna gelmiş ve savaş yıllarında yaşanan bu dıram beyinlere kazınmak istenmiştir. yerel sanatçılar bu ağıdı düğünlerde yakarak "daha dün evlenecek genç yoktu halinize şükredin demeye getirmişlerdir. fakat düğün atmosferinden ve zamanla olan yozlaşmadan mütevellit güzelim ağıt heder olmuştur. neşeli olmadığının ıspatı da yan tarafa iliştirilen nota düzeninden anlaşılabilmektedir.
balkan savaşları sonrası, türk ordusunda asker popülasyonu hayli azalmıştı. kural gereği askere alınan 19-20'li yaşlarda gençlerdi. ancak, çanakkale muharebeleri için asker kayıtları başlamazdan evvel, sultan reşad'ın emriyle seferberlik ilan edildi. seferberlik dolayısıyla, olması gerekenden daha küçük yaşta gençler orduya alınmaya başlandı. resmi işlerde kullanılan takvim rumi takvim olduğundan, kayıtların başladığı dönem, yeni yetme taze fidanlar defterlere, "15'li" yani "1315 doğumlu" olarak kaydedildi. yaklaşık olarak yaşları 17 olmaktadır. 15'li-nin vurgusu yaş düzeyine değil, takvimsel dizgiyedir.
tokat, amasya dolaylarında çok bilinen bir türküdür.
Bu türkü Çanakkale savaşı sırasında askerlik çağına gelmiş, ancak askere alınacak kimse kalmaması üzerine, Rumi 1315, Miladi 1899 doğumluların 16,5 yaşında askere çağrılmaları üzerine yakılan türküdür. Bu türkü faciayı anlatır. Bilinçsiz halkımız bu türkü ile göbek atıyor.
Facia için yakılan türküde göbek atanlar, Yavaş yavaş şehitlikleri tüketerek, gelecek nesillere ne bırakmayı tasarlıyor olabilirler?
bu ağıdı hareketli duruma getirip oyun havası yapanlar allah'ından bulsun. o on beşliler şu an canlansa bunlar için mi ölmüşüm derdi. kemikleri sızlıyor şehitlerin.
Ekseriyeti 15 ila 19 yaşında olan genç bahadırların cepheye katılımları anısına Anadolu’da yakılan meşhur “Hey Onbeşli Onbeşli” adlı türküde de söz konusu durum çok acı ve dramatik bir dille anlatılmıştır. Burada sözü edilen “15’liler” 1315 doğumlulardır.
Yani 1 Haziran 1897 ile 22 Mayıs 1898 arasında doğan ve tam 18 yaşını doldurmuş olan gençlerdi. Türküde, bu 1315’li gençlerden şöyle bahsediliyordu:
Hey onbeşli onbeşli
Tokat yolları taşlı
Onbeşliler gidiyor
Kızların gözü yaşlı
Aslan yârim kız senin adın Hediye
Ben dolandım sen de dolan gel beriye
Fistan aldım endazesi onyediye
Gidiyom gidemiyom
Az doldur içemiyom
Sevdiğim pek gönüllü
Koyup da gidemiyom
*Nesil Yayınları’ndan çıkan Mahşerin irfan Ordusu adlı kitaptan alıntıdır.
