şu an gerçekten yaşanan durum pahalılık, ekonomik bir sorun değil.
John Maynard Keynes hazine maliye bakanı olsa, adam smith cumhurbaşkanı olsa (adam ben ekonomistim derse garip olmaz yani. o bakımdan cumhurbaşkanı olsa dedim) milton friedman merkez bankası başkanı yapsanız, friedlich list sanayi bakanı, thomas malthus sarayda baş danışmanlık görevine getirilse yine sorunumuza çare olamaz.
sözlükte "abi ya! her şey çok pahalı" diye ağlamanızın nedeni ekonomik sorunlar değil. tıpkı viral bir enfeksiyon için antibiyotik kullanmak gibi, ekonomik olmayan bir sorunu ekonomik tedbirlerle çözemezsiniz.
inanın bana, benim gibi 100 lira verip ekmek alsa para üstü kaç lira alacağını bilmeyen eğitimsiz cahil birini ekonominin başına getirip ekonomiyi düzelt deyin bundan daha kötüsü olamaz.
neden mi?
ben bilmediğimi bilirim.
bu da başarının en büyük adımıdır. örn: rahatıma düşkünüm, ben bilirim diye ortaya çıkmam millete ayar vermeye kalkmam. kendimi zora sokmam, öğrenmeye çalışmam, laylaylom yaşar her şeyi kendi haline bırakırım.
bir malın fiyatını piyasa, arz-talep dengesi belirler. ilk önce çalkantı olsa bile piyasa 1-2 yılda kendini düzeltir. döviz çıkıyorsa faiz de çıkar, faizler çıkarsa fiyatlar yükselir, fiyatlar yükselirse alım gücü kadar üretimde düşer, kaçınılmaz olarak ödemeler yükümlülükler krediler çevrilmesi zorlaşır ve bu zincir sürer. unutulmasın ki sonsuz olan bir şey yoktur. araba üreten arabayı satamayınca, televizyon telefon üreten bunları satamayınca, elma armut üreten satamayınca eksilen aksayan para girdisi artan maliyetler düşen satışlarla piyasalar finans sistemi üreten kepenk kapatmaz, insanlar da almaktan yemekten tüketmekten vazgeçmeyeceği için sisteme müdahale olmasa bile sistem kendini yeniler-düzeltir.
türkiye'nin en büyük sorunu pahalılıktan daha çok fırsatçılıktır. zira avrupa'da ortalama bir restoranda yediğiniz pizza türkiye deki ortalama bir yerden daha ucuzsa bu ekonomik bir sorun değil ahlaki bir sorundur. enflasyon gelecek kaygısıyla sebepsiz yere yapılan zamlar artık kemiğe dayandı. euro & dolar her yükseldiğinden zam yapanlar indiğinde hiçbir şey yapmıyor. şu aralar döviz üzerinde bir stabillik var. ( 30 liradan 31 liraya çıkması % 3 lük bir artıştır.) ama fiyatlara yansıması %20 oluyor. ama insanlar artık bunu bir fırsatçıklık seviyesinde kullanıyor. örnek vermek gerekirse, sürekli gittiğim çorbacı'da son 4 ayda defa zam geldi. bir çorbacının maliyetlerinde bir artık olmamasına rağmen 60 liran kademeli olarak 75-90 ve en son 100 tl'ye çıkardılar.
son 4 ayda asgari ücrete zam gelmedi.
elektriğe zam gelmedi.
yanında verdiği ekmeğe zam gelmedi.
peki bu artış neden ? tamamen fırsatçılık. yavaş yavaş fiyatı yükseltti insanlar da fiyat algısı kırıldığı için gelmeye devam etti. sonuç olarak %66 lık bir artış söz konusu oldu. peki neden ? tamamen fırsatçılık.
aynı zamanda her şeyin daha da pahalı olacak olması bu bir süreç ve en azından iki yıl daha devam edecek. Ondan sonrada bu duruma alışacağız yaşamımızda hiç bir birikim yapmadan sürdüreceğiz.
zam geldiği içindir yoksa pahalı falan değildir bence. bir şeyin değeri artınca pahalanıyor da olabilir ama asgari ücret artışı enflasyondan daha fazla.
Abi dediler siyah kula bitmiş, ne demek lan kula bitmiş? Hazır kula almayaca gideceğiz, birkaç eksiği daha alalım dedik, mahalle marketinden ve markasız markalardan durum bu:
Psikolojik olarak desteklediğim durum. Ekmek 1 lira, kola 4,5 lira, sigara 8 lira gibi gibi durumlar olacak. Bu da psikolojik olarak bizi mutlu edecek.
valla grip aşısı bile 560 tl'ymiş. geçen sene her şeyin çok pahalı olmadığını düşünüyordum ama asgari ücrete göre geçen sene daha iyiymiş fiyatlar. mesela geçen yılın kışında istanbul-antalya bilet fiyatı 200 tl ve asgari ücret 8 binken bu sene 17 bin asgari ücret ve istanbul-antalya otobüs bileti 600 tl'den başlıyor. yani asgari ücret yaklaşık 2 kat artarken otobüs bilet fiyatı 3 kat artmış.
