GiRiŞ
Avrupa tarihi üzerine yazmaya başladığım bu yazı serisinde Avrupa tarihi'ne başlamanın en iyi yolunun ilk önce Hellen tarihi yani Avrupalıların atası ile başlamanın daha doğru olacağını düşündüm. Şüphesiz ki bu yazım daha çok Hellen tarihi üzerine olurken zamanla ilerleyen yazılarımda Doğu Roma (Bizans) ve Orta çağ Yeni çağ ve günümüz Avrupa'sı hakkında'da bilgi vereceğim. Tabi yeri geldikçe Osmanlı Selçuklu vb bir çok devlet ile de çeşitli savaş ve antlaşmalar vesilesiyle burada söz edeceğiz Şimdiden hepinize iyi okumalar.
EGE DÜNYASININ SINIRLARI
Hellen uygarlığını oluşturan temelleri anlatmaya başlamadan önce bu uygarlığın içinde bulunduğu Ege coğrafyasına bir göz atalım. Ege coğrafyası denilince kısaca akla Ege denizine kıyısı olan ülkeler gelmelidir. Yunanistan, Makedonya, Trakya ve Batı Anadolu, Ege dünyası içinde yer alır. Ege Denizi, Kuzeyde Makedonya ve Trakya batıda Yunanistan, doğuda ise Batı Anadolu kıyıları ile Güneyde Girit Adası ile sınırlıdır.
Ege Denizi'indeki belli başlıca adalar ise Thasos, Samothrake, Imbros, Tenedos, Lemnos, Leshos, Khios, Samos, Kos Rhodos, Sporot, Euboia, Kiklad ve Girit adalarıdır .Aslında adını verdiğimiz bu adalar Rhodos ve Kos On iki Adalar (Dodekanesa) grubu içerisindedir. Günümüzde Imbros Gökçeada Tenados ise Bozcaada isimleri ile Türkiye sınırları içerisindedir. Geri kalanları ise Yunanistan sınırları içerisindedir. Aslında bizim ilgilenmemiz gereken kısım Ege Denizi ve Ege havzası iken Eski Hellen dünyası sınırları .Çeşitli fetihlerle Hindistan'a kadar yayılmıştır.
Ege dünyası M. Ö. aşağı yukarı 3100 yılı civarında tarih öncesi dönemlerini bitirmiş ve "TUNÇ ÇAĞI" denen döneme girmişti. Bu süreç aşağı yukarı M. Ö. 1100 civarında sona erer. Ancak bu tarihler daha çok Girit ve Yunanistan için geçerlidir. Kikladlar için bu süreç M. Ö. 1400 civarında sona ermişti. Bu döneme "TUNÇ ÇAĞI" denmesinin sebebi ise bakır ve kalay karışımı olan tunçtan yapılan eşyaların Ege'de görülmeye başlanmasıdır fakat bu aletler daha çok üst kademenin elindeydi Tunç Çağının yaklaşık ilk bin yılı ilk Tunç Çağını kapsar Tunç Çağı Girit'te Minos adalarda kiklad Yunanistan'da ise Hellas ismi ile biliniyordu .Mesela Yunanistan'da ilk Tunç Çağından söz etmek istersek ilk Hellas dönemi diye adlandırmamız gerekir .Batı Anadolu'da özel bir adlandırma yoktur fakat bununla beraber Troia belirleyici bir rol üstlenmiştir.
Kiklad Adaları günümüzde Yunanistan'nın güney-doğu kıyısında bulunmaktadır. Kiklad adalar topluluğunda 200'den fazla ada olduğu tespit edilmiştir. Ancak bunların büyük bir kısmı iskana uygun olmayan verimsiz topraklardı..Eski Yunancada Kyklades olarak adlandırılırdı bu adalar kuzeyden güneye Kea, Andros, Tinos, Mykonos, Delos, Kythnos, Syros, Seriphos, Siphnos, Melos, Paros, Naksos, Amorgos, Sykinos, Ios, Santoroni ve Anafi idi. Adalar kutsal Delos adası etrafında depolanmış bir bicimde bulunuyorlardı. Melos ve Santroani(Antik Thera)Volkanik adalar idi. Kiklada adaları Yunanistan'ın güney doğusundan Anadolu'nun güneybatısına kadar uzanıyordu ve Yunanistan'dan Anadolu'ya geçişi Kolaylaştırıyordu. Bu adaların kültürüne dair en belirgin izler ilk Tunç Çağı'nda karşımıza çıkar. Melos Adasın'daki Phyakopi'de Kea Adasın'daki Aya Irini'de ve Thera Adasın'daki ve Akrotori'de ve Ios adasın'daki Skarkos'da yapılan kazılar ile beraber Kikladların Tunç Çağı kültürü hakkında daha çok bilgiye sahip oluyoruz. Kazı ve araştırmalar sonucunda edilen bulgulara göre geç Neolotik ve ilk Tunç çağı zamanlarında adalarda yaşayanların köy benzeri ufak yerlerde yaşadığını kilden yada mermerden çanak çömlek yaptıkları buğday ekip biçtikleri domuz koyun keçi yetiştirdikleri balıkçılık ile uğraştıklarını ve ölülerini gömdüklerini gibi bilgilere ulaşıyoruz. Daha önceden söylediğimiz gibi Yunanistan'da çağlar bölgelere göre değişik şekilde adlandırılıyordu bu yüzden ilk Tunç Çağı için ilk Kiklad veye Erken Kiklad adlandırmaları daha doğru olacaktır. ilk Kiklad Kültürü Grotta-Pelos ve Kampos Keros-Syros Kastri ve Phylokopi olmak üzere beş kültür döneminde incelenir Kiklad uygarlığına ait elimizde herhangi bir yazılı belge bulunmadığı için Arkeolojik kazılardan elde edilen buluntu ve kalıntılar Kiklad adaları hakkında bilgi edinmemizde bize büyük yardımı dokunuyor. Doğal zenginlik nedeniyle buralarda yaşayanlar daha rahat bir hayat sürüyorlardı. Melos Adası, Volkanik cam olarak bilinen obsidyen Siphnos Adası Kurşun Gümüş Bakır Naksos Adaları mermer zımpara mineralli açısından zengindi Kiklad Adaları'ndakien önemli buluntular idollerdir (Çok tanrılı dinlerde Tanrı veya Tanrıçayı temsil eden sade tapınma amaçlı insan yapımı nesne) idoller arada erkek temsili olsada genelikle kadın temsil edilmiştir. idollerin bir kısmının mezarda olması onların ölüler ile gömüldüğünü gösteriyor olabilir. Kiklad Ada'ları MÖ 1700'den itibaren Girit etkisine girmeye başladı. Thera adası'ndaki volkanik patllama ile yok olduüu düşünülen uygarlığın ardından kazılarda insan iskeletleri bulunmaması burada yaşayanların kaçmaya fırsat bulduklarını göstermektedir.
Hellen Ve Roma Tarihi (4. Bölüm)
GiRiT ADASI VE MiNOS UYGARLIĞI
Yunanistan'ın güneyinde bulunan Mora Yarımadasının (Peloponnes) aşağı yukarı 120 km güney doğusunda bulunan Girit adası, aynı zamanda Ege denizi'nin güney sınırını oluşturur. Doğu-Batı yönünde uzanan Girit Ege adalarının en büyüğüdür .250 km uzunluğunda ve 50 km genişliğindeki adanın yüzölçümü ise 8.300 km2 dir Dağlık bir fiziki yapıya sahip olan Girit için en önemli dağlar batıdan doğuya doğru Beyaz Dağlar, ida Dağı ve 2500 metrelik zirvesiyle Dikte Dağı'dır Girit'in en büyük ovası ise güneyinde bulunan Mesara Ovası'dır bir kısmı saray olarak kullanılan yerleşim merkezlerine ise daha çok adanın doğu tarafındadır. Halkın geçim kaynağı ise balıkçılık hayvancılık ve tarım olarak söylenebilir en önemli tarımsal ürünler ise sırasıyla buğday incir üzüm ve zeytin'dir hayvancılık ise domuz koyun keçi besicilğine dayanıyordu. Ayrıca bu adanın Eski Hellen uygarlığının ve yani otomatik olarak günümüz Avrupa uygarlığının beşiği sayılma sebebini açıklamak gerekir. Süphesiz Girit'e atfadilen Avrupa uygarlığı beşiği lafı herhangi bir ırksal köken iddiasından gelmemektedir bu bir kültürel miras arayışıdır. Giritlileler Hint-Avrupa dil grubundan farklı bir dil ile konuşuyorlardı. bu nedenden dolayı Eski Hellen'nin ataları değillerdir. Giritlilerin etnik kökeni henüz tam bulunmasada bu adaya ilk yerleşenlerin Paleotik dönem sonu yada Neolotik dönem başlarında Anadolu'dan gelmiş olabilecekleri tahmin ediliyor. Bazı bilim adamlarına göre aniden ortaya çıkan bu uygarlık kültürel kaynağını nerden ve nasıl kazanmıştı ? Büyük bir ihtimalle o dönemde altın çağlarını yaşayan Mezopatamya ve Mısır kültürleri Yakın Doğu ve Kuzey Afrika ile Girit'e ulaşmıştı Bu sayade MÖ 2. binyıl başlarında böylece Girit'te gösterişli saraylarla yüksek bir uygarlık ortaya çıktı Orta Tunç'a kadar devam eden bu uygarlık Geç Tunç Çağı ile beraber çöküş sürecine girdi. Homoros'un ilyada destanın'da Knossos ve Kral Minos'un adlarını görmekteyiz Minos adlı kralın Zeus ile sohbet edecek kadar güçlü olduğudan söz edilir. Yunan tarihçi Thukydides ise Girit'ten denizlerin ilk hükümdarı Minos'un memleketi olarak söz eder Minos'un bu gücünü tbalasokri olarak ifade eder Ancak Thukydides'in kendinden 1000 yıl önce yaşamış bir kral hakkında yazdıkları gerçek ile düş arasında bir yerdedir. Adada araştırma yapan Sir Arturh Evans Girit'in Tunç Çağı efsane kraldan dolayı Minos Uygarlığı olarak adlandırır bu uygarlık Yakın Doğu ve Avrupa kültürlerine hiç benzemiyordu kendine özgü bir yapısı ve karakteri vardı. Girit Tunç Çağı Erken Orto Genç Minos olarak tanımlanır bunlarda kendi içinde bir alt birimlere daha ayrılır Orta Minos 1 Orta Minos 2 Geç Minos 3
Girit'te Orta Tunç (Orto Minos) iki dönemde ele alınır
ilk Saraylar Dönemi(MÖ 1900-1700)
Yeni Saraylar ve ikinci Saraylar Dönemi(MÖ 1700-1450)
Knossos'taki ilk saray MÖ 1900 yılında inşa edilmeye başlandı.
Miken kültürü tunç silahlı Hint - Avrupa göçebe topluluklarından Akaların, MÖ 1800'lü yıllarda Yunanistan'ı işgal ederek, yerli neolitik çiftçiler üzerinde feodal-askeri bir egemenlik kurmasıyla başlayan kültüre Miken kültürü denir. Sonraki yüzyıllarda Yunanistan Yarımadasının tamamında etkili oldu. en parlak dönemi MÖ 1400'lü yıllarla MÖ 1100'lü yıllar arasındadır Bu dönemin başlarında Girit adasındaki Minos uygarlığını son veren Miken kralları, tüm Doğu Akdenizdeki Minos ticaretini de kontrol altına aldılar. Yani aslında Doğu Akdeniz'deki Minos ticaret gemilerinin yerini, Yunanistan, Batı Anadolu kıyıları ve Girit'in oluşturduğu üçgenin pek dışına çıkamamakla birlikte Miken korsan gemileri almıştır. MÖ 1400'lü yıllardan itiibaren geliştirilen Doğrusal B hece yazısı, Miken Yazısı ya da Miken Yunancası olarak adlandırılır . Doğu Akdeniz'de Minos deniz ticareti egemenliğinin yok olması ile Fenike kentlerinin ticari anlamda tüm Akdeniz'e yayıldı bununla beraber Fenike kolonisinin yanı sıra Kartaca'nın da kuruldu ve giderek gelişti. Miken yayılması kara yönünde Teselya, Trakya ve Çanakkale Boğazı yoluyla Batı Anadolu yönünde olmuştur. Bu ilerlemenin karşışına çıkan ilk engel Troya, MÖ 1150 yılları dolaylarında Miken birleşik ordusunca yok edildi. Homeros'un ilyada destanında yazan Troya şavası sırasında Miken savaşçıları Batı Anadolu yerleşimlerine akınlar yapmışlardır. Bunun sonucunda tüm Batı Anadolu yerleşimleri Troya'ya birlik göndererek destek vermişlerdir. Miken siyasi varlığı, MÖ 1100 yılları dolaylarında Makedonya'dan gelen demir silahlı Dor akınlarıyla son bulmuştur.
