hayatı satranca benzetir satranç ustaları. " hayata başladığınız anı düşünün." derler, "elinizde ne kadar çok seçim var değil mi? oysa 10 yaşınıza geldiğinizi düşünün elinizde kaç matıklı hamle kaldı? 30 yaşınıza gelmeden tüm seçenekleri tükettiniz ve hayatınızı tek noyuta indirdiniz demektir. satranç da böyledir, oyuna başladığınızdaki mantıklı hamle sayısı zaman geçtikçe azalır ve en sonunda artık zorunlu hamleleri yaparsınız."
ben tam olarak böyle düşünmüyorum. hayatımızın başlangıcındaki rastgelelikten * sonra hiçbir şeyin tesadüf olmadığını ve bizim de hiç bir seçim yapmadığımızı düşünüyorum. hayata gözlerinizi açtığınızda birçok şey sizin için kararlaştırılmış olmuyor mu? aileniz belirlenmiş, çevreniz belirlenmiş. hatta gideceğiniz okul bile belli.
seçimlerimizi ele alalım, mesela meslek seçimi. eğer bunun sizin elinizde olduğunuzu iddia ediyorsanız yanılıyorsunuz. 1.40 m. boyunda iseniz basketbolcu olamazsınız. 2.0 m. iseniz de asla bisiklette başarılı olamazsınız. tabi ki bunlar uç örnekler fakat belli meslekler için belli yeteneklere sahip olmalısınız ve tahmin edin bunun için neye ihtiyacınız var? kalıtım + çevreye değil mi? bunun seçimini sizin yapmadığınızı daha önce söylemiştim. afrika' da bir kabilede doğan çocuğun rock yıldızı olması ihtimali kaçtır?
bir diğer itiraz daha gelir gibi; "peki azimle değiştirdiğimiz şeyler? mesela armstrong' un kanserden dönüp fransa bisiklet turunu kazanması?" burada etkili olan yine çevre + kalıtım. çok hırslı olmanız ya da işi oluruna bırakmanız sizin geçmişinizle alakalı ve bir de beyninizin yapısı ile, limbik sistem ile. bunlara siz karar vermiyorsunuz.
son olarak tesadüflerden bahsedelim. böyle şeyler düşünüp de tabi ki tesadüflere inanacak değilim. mesela afrikalı çocuk. evlat edinilebilir değil mi? elbette. fakat evlat edinilmesi rastgele midir? hayır, parayı havaya attığınızda bile yere yazı tura gelmesi rastgele değildir. hava akımına, açış derecesine ve yukarı çıkış hızına bağlıdır ve bunları ayarlayan daima yazı ya da tura getirebilir. dönelim afrikalı çocuğa. bunu evlat edinecek insan tamamen rastgele seçim yapılan bir ortamda dahi bulunsa aslında rastgelelikten eser yoktur. eğer çocuğun evlat edinen seçimi kendisi yaparsa zaten rastgelelikten bahsedilemez. bu birinin seçimidir ve asla geçmişten bağımsız olamaz. geçmişle bağlantılı olan bir şey ise tahmin edilebilir. bu da tesadüf inancına aykırıdır. eğer bu seçim bilgisayara yaptırılırsa bilmeniz gereken bir şey var. bilgisayarlar en kötü rastgele sayı ve durum üreticilerdir.
bu konuda gelen soruları özel mesajla cevaplandırabilirim.
