hapşırınca insanın içinden bir cin çıkar. cin de bu aralar çok yorulduğu için, dilek hakkını üçten bire indirmiştir. o yüzden insanlar o bir dilek hakkını, nezaketen hapşırana uzun ömür dileyerek kullanırlar.
ebû hüreyre radıyallahu anhden rivayet edildiğine göre, nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
sizden biriniz aksırdığı zaman: elhamdülillah desin. kardeşi veya arkadaşı da ona: yerhamükellah desin. aksıran da: yehdîkümullahu ve yuslihu bâleküm = allah sizi hidayette kılsın ve kalbinizi ıslah etsin, desin.
hapşıran kişi hastalanmış yada hasta olmak üzeredir, bu yüzden durumunu çevreye anlatmak için "ölüyorum "der. karşıdakide ayıp olmasın diye "çok yaşa " der.
(bkz: batıl inanç)
Hapşıran bir kişiye 'çok yaşa' demek adeti hemen hemen her kültürde vardır. hapşıranlara ingilizlerin 'god bless you', almanların 'gesundheit', italyanların 'felicita' deme adetlerinin kökeni, hapşırmanın kişi için önemli bir tehlike olduğuna inanılan çok eski zamanlara gider.
milattan önce dördüncü yüzyılda aristo ve tıbbın babası sayılan hipokrat'ın öğretileriyle insanlar, hapşırmanın başın yabancı maddelere karşı bir savunma refleksi olduğunu öğrendiler. hapşırma bir hastalığın başlangıcı olduğundan hastalığın sonunun kötü bitmemesi için hapşırana 'uzun yaşa', 'sağlıklı yaşa' gibi sözlerin söylenmesi adeti bu zamanlarda başladı.
genelde 'çok yaşa' diyene 'sen de gör' yani 'sen de benim yaşamımı görecek kadar çok yaşa' denilmesi de adettendir. hapşırana 'çok yaşa' deyince hapşırmanın kesileceğine inananlar da vardır
hapşırmak, kalbin bir saniye durmasına sebep olan bir durummuş. bu sebeple hapşıran kişiye, çok yaşa diye iyi dileklerde bulunulur.
özellikle insan bunu çok sevdiklerine söyleme ihtiyacı duyar. bu anne olur, baba olur, evlat, kardeş olur.
çok yaşa dedeler ol, nineler ol' dur.
eski insanlarda "bin sene yaşa" sözcük grubunun mutasyon geçirmiş halidir. ingilizler "bless you" derler. tamamen batıl bir inançtır. doğan her türke bir çok kez "çok yaşa" denmesine rağmen türklerin yaş ortalaması bir çok milletten daha geridir. yani mantıksız bir şeydir.
duadır, kabul olabilitesi tartışılır, "Allah'ın işine karışma" şeklinde cevaplandığı görülmüştür, böyle bir durumda "geber o zaman eşşolu eşşek" denebilir.
