ilkokuldaki beden eğitimi öğretmenimiz bize bunun batıl olmadığını insanın hapşurduktan sonra kalbinin çok kısa bir süreliğine durduğunu bu yüzden çok yaşa dendiğini anlatmıştı. o gün bugündür buna inanırım, ama başka bir kaynaktan öğrenmişliğim var mı? hayır. neden araştırmıyorum? o da benim terbiyesizliğim.*
hapşırıldığında, kalp bir süreliğine durur; bu nedenle hapşıran kişiye "çok yaşa" deniliyor olabilir. iyi yaşa diyenlere de illetimdir. tamam, insanın çok yaşaması değil, iyi yaşaması önemlidir, ama burdaki durum farklı, adamın kalbi duruyor o an ve çok yaşa deniliyor, böyle süregelmiş bir şey. ne alemi var değiştirmenin, felsefe yapmanın?.. çok yaşa çok yaşadır; iyi yaşa da iyi yaşa.**
çok yaşamak pek önemli olmadığından önemli olanın kişinin ömrününü mutlu ve sağlıklı geçirmesi olduğundan yerine 'güzel yaşa' diyebileceğimiz durum. ben öyle diyorum mesela.
'bayrağının altında özgürce yaşa' versiyonu da vardır:)***
hapşıran bir kişiye 'çok yaşa' demek adeti hemen hemen her kültürde vardır. anlam olarak biraz değişik de olsalar sonuçta aynı kapıya çıkarlar. hapşıranlara ingilizlerin 'god bless you', almanların 'gesundheit', italyanların 'felicita' deme adetlerinin kökeni, hapşırmanın kişi için önemli bir tehlike olduğuna inanılan çok eski zamanlara gider.
insanlar asırlar boyu yaşamın sebebinin ruh olduğuna, ruhun ise insanın başı içinde olduğuna, hapşırmanın bu hayati güce zarar verebileceğine inandılar. hapşırmanın soğuk algınlığı ile ilişkili olması bu inanış; güçlendirdi. insanlar hapşırıklarını tutabilmek için her yolu denediler.
milattan önce dördüncü yüzyılda aristo ve tıbbın babası sayılan hipokrat'ın öğretileriyle insanlar, hapşırmanın başın yabancı maddelere karşı bir savunma refleksi olduğunu öğrendiler. hapşırma bir hastalığın başlangıcı olduğundan hastalığın sonunun kötü bitmemesi için hapşırana 'uzun yaşa', 'sağlıklı yaşa' gibi sözlerin söylenmesi adeti bu zamanlarda başladı.
yaklaşık yüz yıl sonra romalılar hapşırmanın iyi bir şey olduğuna, insanı hastalıktan koruduğuna, hapşırığı tutmanın hastalığın kuluçkaya yatmasına belki de ilerde ölüme sebep olabileceğine inandılar. artık hapşıranlara 'tebrikler' veya 'iyi şanslar' deniliyordu.
hapşırana 'çok yaşa' denilmesinin kökeni birçok kültürde bu şekilde olmasına rağmen bir hıristiyanlık deyimi olan 'god bless you' (tanrı seni takdis etsin) cümlesinin kökeni ayrıdır. altıncı yüzyılda italya'da bulaşıcı ve öldürücü veba hastalığının tüm şiddeti ile başlaması ve bu hastalığın belirtisinin kronik hapşırma olması nedeniyle, hapşıranlara 'god bless you' denilmesi papa tarafından yasa olarak yayınlanmış ve mecbur kılınmıştır.
bu yasa ile ayrıca hapşıranın çevresinde 'god bless you' diyecek kimse yoksa, o kişinin kendi kendisine 'god help me' (tanrı yardımcım olsun) demesi de tavsiye edilmiştir.
genelde 'çok yaşa' diyene 'sen de gör' yani 'sen de.
