avucun içindeki göz şeklinde görülen, nazar boncuğu zımbırtısına alternatif, şeytan kovduğuna inanılan bir koruyucu olma özelliğinin yanında hem yahudiler hem de müslümanlar tarafından kabul görmüş olması hasebi ile ve her iki inanış sahiplerinin de kendi inançlarından bir takım atıflarda bulunmuş olmasının da yardımı ile ortadoğu coğrafyasında barış gönüllüsü toplulukların kendilerine sembol seçtikleri ve iki din arasında köprü olabileceğine inandıkları sembol.
o göz ki dünyanın iyiliklerine açılan kapıdır. beş parmağın birbirine eş olmamasının yorumundan yola çıktığımızda her biri ayrı bir dünya olan insanlara anlayışı, iyiliği temsil etmesiyle beraber hamsa, tasavvufi görüşler kapsamında da kendisine yer bulmuş, bu görüşün felsefi yönüne meraklı güruhun ufkuna bir mum yakmıştır.
bir çeşit nazarlık da diyebiliriz. bu hamsa işinin içinde bir takım mistik gizemci ögeler vardır. hem yahudilerin hem de müslümanların ortak bir kültürü oluşu şaşırtmasın. zira, yahudiler'deki kabala bizdeki cifr ya da ebced ile aynıdır, hamsa denen şeyde kabalacı bir anlayışla yapılmıştır. daha bir sürü şey var buna benzer.
kökeni temelde bir uzak doğu felsefesi olan ahimsa'ya dayanan, islam ve yahudi foklorik öğelerinin ortak bid'at değeridir.
öncelikle ahimsa'yı tanıyalım;
hamsa ise başta dediğimiz gibi yahudi, islam kültürünün ortak sembolik değeridir. bir diğer ortak noktası ise, ikisinde de kadınlar üzerinden bir sembol oluşturulmuş olmasıdır. misalen yahudilikte Hameş Eli hristiyanlıkrta miryam'ın eli , islam'da ise fatıma nın eli olarak bilinmektedir.
ibranicede beş anlamına hamesh de bu sembol için kullanılan isimlerden biridir; yahudi inanışına göre bu beş parmak, tora'nın 5 kitabını temsil etmektedir. kabalistik bir sembol olarak ele aldığım hamsa kültü, uzak doğudaki manasından biraz koparılmış biçimde islam, yahudi ve hristiyan kültürüne girmiş, sokulmuştur. aradaki tek fark uzak doğudaki ahimsa anlayışı daha çok hümanizm ve şiddet karşıtlığı üzerine kurulu iken, islam ve yahudilik gibi unsurlarda muska, nazarlık gibi manalar taşımaktadır.
islam kültüründeki hamsa anlayışı daha mitolojik bir hikayeye dayandırılarak islam kültür hayatına girmiştir, misalen bu beş parmak islam'ın beş şartını temsil etmektedir. şia-alevi kültüründe ise, peygamber sülbündeki 5 kutsal kişiyi simgelemektedir. Bunlar; Muhammed dahil olmak üzere Fatma, Ali, Hasan ve Huseyindir. yani bilinen şii-alevi kültüre göre ehl i beyt'i simgelemektedir.
farklı bir öğretiden islam'a monte ettirilmiş olmasının yanında bijuteri gibi sektörlere ekmek kapısı olan hamsa tipi takılar, kabala tipi öğretilerin popülerlik kazanması ile hamsa takan ya da hamsa dövmesi yaptıran insanların varlığını da arttırmıştır. yani sektör haline dönmüştür. ayrıca bununla kalınmamış, simgelerin kullanılmasının kendilerince hurafe teolojik temelleri de oluşturulmuştur. mesela fatıma ana eli olarak bildiğimiz şu şey -şey demekten başka bir tanım bulamıyorum-
yani fatıma ana eli hikayesi oldukça mitolojiktir, hikayeye göre;
hz Muhammed'in kızı Fatma, kocası Hz. Ali'yi görünce o sırada pişirmekte olduğu helvaya şaşkınlıkla elini daldırır ve karıştırmaya başlar. Kocası durumu fark edince Fatma'nın elini tencereden çıkartır. Fatma'nın eli yüzyıllardır sahiplerine şans getirdiğine ve onlara sabır ve sadakat erdemleri verdiğine inanılan bir tılsım haline gelir. helva tenceresine dalan el ile tılsım arasında nasıl bir bağ olabilir çözemedim. anlayan var mı?
hatta maradona'nin 1986 dünya kupasında eiyle attığı gol için sonradan verdiği demeçte;
gibi komik olduğu kadar düşündüren ve bir o kadar da hüzünlendiren hikayelerde yok değildir.
kısaca islam'a uzak doğu heterodoks yapılarından iran eliyle sokulmuş bir bidattır. daha evvel yahudi kültüründe ve hristiyan kültüründe bulunması ise, yine uzak doğu kesişim noktalarındaki hint-avrupa etki alanından dolayı olmuştur. bu coğrafya tüm dinleri yani ilahi dinler kategorisine aldığımız yapıları etkilemiştir.
çeşitli tiplerde bulunan hamsa eli yahudilerde şu şekilde,
