Sahabe-i Kiram’dan bir zattır. Medine’li olduğu için Ensârî adını almıştır. Eyüp Sultan ile birlikte Konstantinopolis’in kuşatmasına katılmış ve can vermiştir.[1]
Türbesi Fatih, Ayvansaray, Toklu Dede sokağında, Ebu Şeybetul Hudri Türbesi’nin arkasında ve aynı çatı altındadır. ilk türbe binasını Fatih Sultan Mehmed inşa ettirmiş ve Toklu ibrahim Dede’yi türbedar olarak tayin etmiştir. Günümüzdeki bina Sultan II. Mahmud tarafından H. 1251 / M. 1835’de inşa edilmiştir. Türbenin kapısında Sultan II. Mahmud zamanında 1251/1835 tarihinde yazılmış, metni Vakanüvis Sahhaflarşeyhizade Mehmed Esad Efendi’ye (v. 1266/1849), tâlik hatlı yazısı ise Yesarizde Mustafa izzet Efendi’ye (v. 1266/1849) ait kitabe vardır. Kitabede şunlar yazılıdır:
Her tarafta Han Mahmud-u keramet pişenin
Nev-benev asar-ı hayr-etvarı olmakta bedid
işte ezcümle bu Ensari-i Gazi türbesin
Eyledi ihyada bezl-i himmeti tahsin resid
Himmete şayestedir hem sahibi ol türbenin
Ba alemdar-ı Nebi gelmişti her kavl-ı sedid
Hayr-u nesre ta ebed ol daver-i dadaveri
Mazhar itsun ömr-ü şevketle Hüdevend-i Mevid
Yazdı tarihe mücevher harf ile Vak’anüvis
Oldu Hamdullah Gazi merkadi el-hak cedid
Sene 1251
Türbenin içindeki şâhide’yi sülüs hattı ile Mimar Acem Tekkesi şeyhlerinden Seyyid ismail Efendi yazmıştır. Şahide’de “Haza kabri Hamid-il Ensari (r.a.)” yazılıdır, “Hamid” ibaresinin “Ahmed” şeklinde okunması sonucunda Hamdullah-ul Ensari halk arasında Ahmed-ul Ensari olarak tanınmıştır.
