ilmi olarak Osmanlı tarihini en iyi izah eden tarihçi. Avukat tarihçilerin veyahut Osmanlı Devletine atıp tutanların kitaplarını okumaları elzemdir. Tarihçi nasıl olunur bir nebze öğrenebilirler belki.
"Osmanlı tarihinin Buhari'si"
Bülent arı (eski öğrencisi)
islam tarihi deyince akla Buhari gelir, ben onu Osmanlı tarihinin Buhari'si olarak görüyorum. Nasıl Buhari olmasaydı çoğu hadis birbirine karışacak ve esası gidecekse o olmasaydı da Osmanlı tarihinin kişileri, olaylar ve kişilerle ilgili birtakım ithamlar, bazı kişilerin oyuncağı olup kalacaktı. Osmanlı tarihinin hakikatinden uzak kalacaktık. ideolojiler geldi geçti, Halil Bey hiçbirine prim vermeyerek altmış sene boyunca bir milim sapmadan aynı yolda ilerledi. Filinca için o şimdi öyle düşünmüyor diyoruz; Halil Bey onlar öyle düşünürken doğru bildiği yolda ilerledi ve bütün Osmanlı tarihine yönelik saptırmalara karşı belgelerle kale gibi direndi. Hep tutarlı oldu.
osmanolog diyorum ben kendine. sanırım osmanlı`nın birçok gizemi sayesinde gün yüzüne çıktı. bir alimi kaybettik, mekanı cennet olsun.
ardında ilber ortaylı gibi bir talebe bırakmış olması büyüklüğünün bir ispatıdır.
Hoca bütün tarihcilerin ve bütün zamanlarin hocasiydi. Evet ama ayni zamanda büyük bir düşünce insaniydi.
Türkiye büyük bir aydınını kaybetti. Neyse ki bize hem kıymetli kitaplar hem de yetiştirilmiş nice kaliteli öğrenciler bıraktı (bkz: ilber ortaylı) gibi.
Lisede tarih öğretmenimin yönlendirmesi ile araştırmaya başladığım, araştırdıkça sevdiğim adamdı. Yıllar geçti, yazdığı her şeye ilgi gösterdim. Hiç aklıma gelmezdi öleceği. 100 yıllık çınar. Yolbaşçımız. Huzur içinde uyusun.
Bolca dinlediğim, örnek aldığım, verdiği derslere, master öğrencileriyle olan sohbetlerine kaçak olarak katıldığım mükemmel bi hocaydı. Bundan tam 8 sene önce okula girdiğim ilk yıl ilk ay gidip kütüphanesini incelemiştim. Büyük adamdı. Son alimdi benim gözümde. Yazacak çok bilgisi olduğuna eminim. En son genel osmanlı tarihi hazırlıyordu hoca.
Ömrünü tarihe, özel olarak Osmanlı tarihine vermiş, bu alanda yerleşmiş pek çok yanlışlığı düzeltmiş, tarihin bilinmeyen gerçeklerini ulaşılması en zor belgeleri konuşturarak dünyaya sunmuştu ... Hayal edebilmenizi kolaylaştırmak için ... Yatarken gözünün önüne geçmiş yaşamın kahramanları-olayları geliyor, bazen onları, yani "okuması, yazması gereken belgeleri" düşünmekten uyuyamıyor, sabah uyandığında kahvaltısını ettikten sonra hemen tarihle ilgili kitaplara belgelere dönüyor ve bazen aynı evde yaşamını geçirdiği eşiyle üç gün konuşmadığı oluyor. .. Bunu bir tutkuya ve misyona dönüştürüyor... Kendi hayatına dair soruları cevaplarken dahi yanlış bilgi verme endişesiyle yıllarca sakladığı kişisel belgelerine başvuruyor ... "Nasıl tarihçi olunur"u bana kendi hayatını anlatırken de gösteriyor.
Hocam, bugünden baktığımızda içinde bin bir çeşit insan tipi ve yüzyıllara yayılmış bitmez tükenmez hikayelerin olduğu bir masal gibi okuyabiliriz Osmanlı tarihini... Eski yaşamları yüceltip, süsleyip, kötüleyip, yargılayabiliriz: yüzyıllarca sürmüş bu medeniyeti bilenin azınlıkta olmasının verdiği rahatlıkla yazılar yazıp taraftar toplayabiliriz. Bunu yapanlar var. Sizi sıkma pahasına çok tartışma konusu olmuş bazı sorulan sormak istiyorum. Fatih'in annesi Hristiyan mıydı?
Evet, cariyeydi ve Hıristiyandı. Murad'ın annesi Nilüfer Hatun da Rum'du. Bütün Osmanlı hanedanı Nilüfer'den, bir Rum hatundan geliyor. Neye hizmet etmek için bilmiyorum, ama bazıları, "Türklüğü ileri sürmeyin, karşığız , yarı Rumuz," diyor. Bu da manasız. Türk çok eski zamandan beri var, Orhon Nehri kıyısında, 8. yüzyılda kendini Gök (Kök) Türk diyen atalardan beri kavim olarak Türklük bilinci var. 15. yüzyıl tarihçisi Aşıkpaşazide'yi okuyun, hep, "Türk kapuyu aldı, Türk arkalandı," der. O zaman devlet, hanedan demek olduğu için "'Osmanlı devleti" diyoruz, yani haneda· nın tarihini yapmak, hanedana yaranmak istiyor ama, kavim olarak Türklüğünü gayet iyi biliyor. Evliya Çelebi o kadar iyi biliyor ki, ''biz Türkler Orta Asya'dan geldik," der.
