1968 yılında Gerhard Doerfer tarafından keşfedilen Türk dili/lehçesidir. Keşfedilmesi çok önemlidir efendim neden derseniz. Yakutça ve Türkmenceden sonra uzun ünlüleri koruyan bir Türk dili olduğu açığa çıkmıştır. Arkaik özellikler barındırdığından dengeleri değiştirmiştir. Türkçenin eski çağlarına uzanabilmek ya da o konuda makale yazabilmek için bir araç haline gelmiştir. Halaççanın Türk dilleri arasındaki yeri konusunda en belirleyici yönü belki de Ana Altayca *p- sesinin devamı sayılan Ana Türkçe varsayımsal *h- sesini yaşatıyor olmasıdır. Bugünkü iran'da hatrı sayılır miktarda konuşuru vardır.
