Gümüşhane, Karadeniz Bölgesi'nin Doğu Karadeniz bölümünün iç kesimlerinde yer alan bir kent. Doğal güzelliklerinin yanı sıra kaleler, camiler, köprüler, konaklar ve daha birçok tarihi yapı açısından da zengindir.
Gümüşhane Harşit Çayı'nın iki yakasında, vadi boyunca uzanan bir yerleşim yeri. il merkezinin denize uzaklığı 100 kilometre. Kentin en yüksek noktası 3.331 metreyle Abdal Musa Dağı. Kentin en önemli akarsularından 142 kilometre uzunluğundaki Harşit Çayı, Gümüşhane'nin içinden geçerek Karadeniz'e dökülmektedir. Önemli diğer akarsu ise 320 kilometreyle Kelkit Çayı'dır. Kentin iklimi genellikle Karadeniz iklimi etkisi altındadır. Ancak bazı kesimlerinde Doğu Karadeniz, bazı kesimlerindeyse Doğu Anadolu iklimine benzer özellikler göstermektedir.
Günümüzdeki adıyla Süleymaniye Mahallesi, Gümüşhane'nin ilk yerleşim yeridir. Bu yerleşim yerinin geçmişi milattan önce üçbinli yıllara dayanmaktadır.
Fatih Sultan Mehmet tarafından 1461 yılında Osmanlı imparatorluğu topraklarına katılmasının ardından Gümüşhane'deki gümüş madenleri işletilmeye başlanmış. Yerleşim alanındaki darphanelerde Osmanlı imparatorluğu'nun gümüş sikkeleri basılmış.
Birçok farklı dinin ve milletin barış içinde yaşadığı bu yerleşim alanı cami, kilise, han, köprü, hamam gibi birçok tarihi yapının varlığı nedeniyle koruma altına alınmıştır.
Bir dönem bu kente Rumlar tarafından "gümüş kenti" anlamına gelen "Argyropolis" denmiştir. Kent zengin altın ve gümüş madenlerinden dolayı Gümüşhane adını almıştır.
Santa Harabeleri, Gümüşhane merkez ilçeye bağlı Dumanlı köyünden ve onun mahallelerinden oluşmaktadır. Eski bir madenci köyü olan bu yerleşim yeri 17. yüzyılda Rumlar tarafından kurulmuştur. Evlerin hepsi taştan ve katlı inşa edilmiştir. Her sokakta en az bir kilise ve bir çeşme var. Günümüzde bu yerleşim alanı tarihi yapıları nedeniyle koruma altına alınmıştır.
Kentte eski çağlardan kalma birçok kale vardır. Bunlardan biri olan Kov Kalesi 2007 yılında restore edilmiştir. Kale, 130 metre yükseklikte bir kaya üzerindedir. 14. yüzyılda yapıldığı düşünülen kale Selçuklular döneminde kullanılmıştır.
Gümüşhane'de çok çeşitli meyveler yetişmektedir. Bunların başında ise dut, ceviz ve kuşburnu gelmektedir. Bu meyveler aynı zamanda Gümüşhane'nin gelir kaynağı durumundadır. Kuşburnundan kuşburnu suyu ve marmelatı yapıldığı gibi dut ve cevizden de pestil ve köme yapılmaktadır. Pestil, dut suyu ve unla hazırlanmış herle adı verilen bir hamurun bir beze yayılmasıyla yapılır. Kömeyse ipe dizilmiş cevizlerin herleye batırılmasıyla elde edilir.
Gümüşhane'de her yıl 4-27 Temmuz tarihleri arasında Kuşburnu-Pestil Kültür ve Turizm Festivali yapılmaktadır.
