frigya kralı gordius'un attığına inanılan efsanevi düğüm.bu düğümü çözenin asya'ya hükmedeceği efsanesi yüzyıllar içinde taşınmıştır.iskender'in kılıcı bu noktada devreye girer.düğümü çözemeyen aymaz büyük iskender bir kere daha ibnelik yolunu seçerek düğümü kesmiştir.*yapıcılık-yıkıcılık karşılaştırmalarında karşımıza çıkar.bir benzeri için (bkz: mimar sinan vs kristof kolomb)
büyük iskender'in özelinde, gerçekliğe dolayımsızca bakmanın pratik hayatta çözümsüz görünen durumları nasıl çözebileceğini anlatan bir söylencenin konusu olan düğüm.
Gordion düğümü, bir öküz arabasını bir sütuna bağlayan karmakarışık bir sarmaşıklar yığınıdır. Araba, Midas'ın ya babası ya da atası olan Gordios'a aittir. Yeni bir lider arayışında olan Friglere bir kahin tarafından, şehre öküz arabası ile giren ilk adamı kral ilan etmeleri söylenir. işte bu kişi Gordios'tur. Gordios, kral olur ve öküz arabası tapınakta gösterime konulur. Asırlar sonra Büyük iskender zamanında, Gordios'un öküz arabası, düğümü çözecek kişinin Asya'nın hakimi olacağı söylentisi ile ünlenir.
Büyük iskender, Gordion'a geldiğinde (M.Ö. 334) düğümü çözmeye çalışır ama başarısız olur. Sabırsız bir öfkeyle, kılıcını çeker ve düğümü ortadan ikiye ayırır. iskender, gerçekten de Pers imparatorluğu'nun fatihi ve Asya'nın hakimi olma yolundadır. Ancak 33 yaşında ateşli bir hastalıktan zamansızca ölümü, bilgelerce iskender'in Gordion düğümünü çözmek yerine sabırsızca davranmasının akıbeti olarak görülmüştür.
çoğu kimse gordion düğümünün ne olduğunu bilmese de bunu büyük iskender'in kestiğini bilir. fakat tarihçiler ve bilimadamları farklı yorumlarlar bu konuyu. bazıları düğümü çözdüğünü, bazıları da kılıcıyla kestiğini iddia ederler. bir kısmı da hikayenin saçma olduğunu, gordion düğümü diye bir şey aslında olmadığında hemfikirdir. gordion'da yaşayan bir köylü çiftçi olan gordias, atını arabasına bağlarken çok çetrefilli bir düğüm atar. bu düğümü çözenin asyanın hakimi olacağını söyleniyordu. arabanın, dokunduğunu altın yapan kral midas tarafından kullanıldığı da vurgulanır.
makedonya' nın en ünlü imparatorunun iki farklı yönünü ortaya koyan efsanevi düğümdür. düğümü bir kılıç darbesiyle çözmesi kendine güvenini, bu düğümü çözenin asya' ya hakim olacağı inancı sonucu asya' ya ilerlemesi ve yabancı topraklarda dur durak bilmemesi ordusunu bir zaman sonra bezdiren hırsını ortaya koymaktadır.
rivayete göre güya bu düğümü büyük iskender çözmüş. lakin iskender, düğümü çözmek yerine zor kullanarak parçalamış, yahut kesmiştir. fakat iskender'in çevresindeki yalaka ibnetorlar "vay ağam paşam sen bu imkansız düğümü çözdün artık sana her yol paris" diyerekten onu gazlamıştır.
bir kişi bile iskender'e "ya sayın hükümdarım sen düğümü çözemedin, kesmekle yanlış yaptın" diyememiştir.
velhasılı kelam çözülemeyen gordion düğümü lanetini göstermiş, iskender kurduğu devasa imparatorluğu ile hüküm süremeden 32 yaşında bu dünyadan göçüp gitmiştir.
olayın geçtiği iddia edilen yer ankara'da gordion bölgesindedir ve olay şu şekilde geçmiştir: yeni lider arayan frigler'e kahin '' şehre öküz arabası ile giren ilk adamı kral ilan edin.'' der. o zamanlarda kahinlerin ve din adamlarının sözleri dinlendiği için frig halkı bu sözü dinlemiş ve şehre ilk giren öküz arabalı kişiyi kral ilan etmiş. şehre öküz arabasıyla giren kişi fakir mi fakir bir köylü imiş ve bu köylü gordias, ileride kulakları ile ünlü olacak kral midas'ın babasıdır.
köylü gordias, adaletli kral gordias olmuş. kral gordias, öküz arabasını zeus tapınağına hediye etmiş. arabaya kızılcık dallarından düğüm yapıp tapınağa bağlamış ve '' kim bu düğümü çözerse asya'nın hakimi olur.'' demiş. zamanla düğümü pek çok kişi çözmeye çalışmış ama bunu kimse becerememiş. zamanla şehir persler'in eline geçer ve pers'lerin elinden şehri büyük iskender alır. olaydan haberi olan büyük iskender düğümü açmaya uğraşmış ama başaramamış. bu duruma sinirlenen iskender kılıcı çektiği gibi düğümü ikiye bölmüş ve düğüm açılmış. düğümü açmayıp kestiği için büyük iskender'in lanetlendiği düşünülmüştür. genç yaşta, 33 yaşında, ölmesini ise buna bağlamışlar.
Polatlı çevresinde Gordion adlı bir kentin kalıntıları vardır. Bu mitolojik kentle ilgili bir çok efsaneler anlatılır:
Efsane bu ya, sakın olur mu olmaz mı demeyin. Lidya Kralı Midas zamanında geçen efsanede kentin yönetici seçimi vardır. O zamanın Gordion kentinin ünlü alimi bir kehanette bulunur. Kentin ve ülkenin gelecekte kralı olacak kimse bu gece yarısına doğru saman yüklü bir arabayla kente girecektir.
Kâhinin bu kehaneti üzerine bütün kent halkı gece uyumaz, sabaha kadar kente gelecek yeni kralı beklemeye başlarlar. Gordion adındaki çiftçi, hazırladığı samanını kentte satmak için sabah erkenden yola çıkar. Gecenin karanlığında yolculuğunu sürdürerek kente gelir. Bu çiftçi ünlü Kral Midas’ın babasıdır.
Çiftçi Gordion, kente sabahın alacakaranlığında girer. Her yer bomboştur. Bu sırada geceden beri meydanı gözleyen halk birden meydanı doldurur. içlerinden en saygın olanlarından yaşlı bir adam:
“işte kehanet gerçekleşti. Kentimizin ve aynı zamanda ülkemizin yeni yöneticisi bu adamdır.” Diyerek köylünün krallığını ilan eder. Köylü Gordion, ne olduğunu anlamadan kendini kral tahtında bulur. Tahta oturunca, bir süre şaşkınlıkla etrafı inceler. Heyecanı geçince de kral olmaktan memnun kalır. Ancak kentin meydanında duran bir türlü bir kenara atmaya gönlü elvermez. Arabasını alıp kentin en büyük tapınağına götürür. Onu tapınağa armağan eder. Çiftçilik yaptığı günlerde arabanın önünde kördüğüm olan bir ipi çözemediği aklına gelir. Çevresindekilere:
“Bu ipi kim çözerse ona büyük armağanlar vereceğim” der. Ancak ipi kimse çözemez. Zaman geçer araba ve çözülmeyen kördüğüm bir kehanete kaynaklık eder. Kehanete göre, bu ipi kim çözerse Asya kıtasının kralı olacaktır. Bir çok kimse şansını denerse de bu gizemli ipi çözemez.
……
Yıllar sonra, dünyanın hakimi olmak isteyen Büyük iskender Gordion Kentine gelir. O da efsaneyi duymuştur.
Kördüğümünü çözmek için çok uğraşır. Ama uzun uğraşlarına rağmen bir türlü çözemez. Bakar ki çözmesi imkansız. Kılıcı ile düğümü iki parçaya ayırır. ipler kendiliğinden çözülüverir.
Kördüğümü çözen Büyük iskender, Asya kıtasının önemli bir bölümünü kısa zamanda ele geçirerek, dünya hakimiyetinin yegane hükümdarı olduğunu ispatlar
Ama büyük iskender bu düğümü cözmeyip kestiği için lanetlendiği düşünülür genç yaşta ölmesini de buna bağlar.
Düğüm çözmek sadece akıl bilgelik ve kuvvetle olmaz. Sabır ve zaman gerektirir. Halk arasında söylenen kör-düğüm tabirinin aslıdır belkide gordion düğümü. insanın hayatındaki düğümleri Kesmesi kolaydır belki ama büyük iskenderin hayatında (33 yaşında ateşli bir hastalıktan ölmek) görülenin benzeri bir kördüğümü sabırsızca kesmek, ağır bir bedel ödemek durumunda bırakabilir kişiyi. Bize boşu boşuna beklemek gibi gelen sabırda nice hikmetler gizlidir de sabredebilenler çok azdır.
--spoiler--
Bir Büyük iskender Efsanesi: Gordion Düğümü TARiH GazeteBilkent merve ersavaş
Milattan önceki yıllarda hüküm sürmüş devletler, bu devletleri yöneten büyük hükümdarlar ve tarih boyunca onların adıyla anılacak olan topraklar… Neyse ki bizler, Anadolu’yu paylaşanlar olarak bu topraklara da bu kültüre de çok uzak sayılmayız. Bundan dolayıdır ki gün içinde kullandığımız ve duyduğumuz çoğu deyimin aslında yüzyıllar öncesine dayanan bir hikâyesi mutlaka vardır. Yaşanmışlıklara dayanan ve aktarılan kültürle birlikte bizlerin mirası hâline gelen bu benzetmeler içinde öyle bir tanesi var ki, ortaya çıkışı M.Ö. 334’e yani Büyük iskender’in yolunun Frigya’ya düştüğü tarihe kadar dayanıyor. Bununla da kalmayıp, o zamanın 3 büyük hükümdarını aynı hikâyede birleştiriyor: Büyük iskender, Kral Gordios ve onun oğlu Kral Midas (eşek kulaklı Midas olarak da bilinen, hakkında pek çok efsanevi hikâye anlatılan kral). Artık tahmin edebileceğiniz gibi; genellikle imkânsız gibi görünen ve yapılması çok zor işleri nitelemek için kullandığımız “Gordion düğümünü çözmek” ve “Gordion düğümü gibi karışmak” deyimleri Kral Gordios zamanından günümüze kadar gelmiştir.
Kral Gordios, günümüzde kalıntıları Ankara-Polatlı bölgesine yaklaşık 30 km mesafede bulunan ve en eski medeniyetlerden sayılan Frigya’nın ilk hükümdarıdır. Pek rastlanmadık bir tahta çıkış öyküsüne sahip olan Gordios, aslında fakir ve sıradan bir çiftçiyken, Friglerin başına bir kâhinin kehaneti üzerine geçmiştir. Kâhinler neredeyse Orta Çağ’a kadar devlet yönetiminde önemli bir rol oynadıklarından, milattan önceki yıllar için bu denli etkili olabilmeleri aslında gayet normaldir. Frigler arasında yaşanan düzen bozuklukları ve iç karışıklıklar iktidar kavgalarını da beraberinde getirdiği için, devlete çekidüzen verecek güçlü bir hükümdar arayışına girilmiştir. Bu sırada kâhinleri; kente öküz arabasıyla giren ilk adamın, onlar için en uygun hükümdar olacağına dair sözler söyler. Bu sözler üzerine beklemeye koyulan halk, mallarını kente getirmek için öküz arabasına koymuş olan Gordios’un gelişine şahit olurlar ve kehaneti gerçekleştirmek üzere onu kral ilan ederler. Tarih kaynaklarında da Frigya’nın ilk kralı olarak geçen Gordios devletin başkentini “Gordion” yapar. Gerçekten de kehanette geçtiği gibi çok güçlü, sağlam iradeli ve hepsinden önemlisi oldukça adil olan Kral Gordios kısa sürede Orta Anadolu’nun büyük bölümüne hâkim olur. Tarihte “Adaletli Kral Gordios” olarak anılan bu önemli Frig hükümdarı aslında hepimizin hakkında hikâyeler duyduğu, hatta ortaokul kitaplarımızda asimetrik kulaklara sahip olduğu için halkın ona taktığı isimle geçen eşek kulaklı Midas’ın babasıdır. Kendinden sonra oğluna güçlü bir devlet bırakan ve onun da tarihe geçmesini sağlayan Kral, aynı zamanda Gordion Düğümü’nü atan kişidir.
Güçlenen hükümdarlığı sırasında geldiği yeri asla unutmayan Kral Gordios, kendisi için çok büyük önem taşıyan öküz arabasını, Friglerin tanrısı olan Sabazios’a adak olarak götürmeyi düşünür. Burada ismi geçen Tanrı Sabazios; Yunanlar tarafından Zeus olarak isimlendirilmiştir. Arabayı uzun süre uğraşarak kızılcık dallarından yaptığı bir düğümle tapınağın sütununa bağlayan Kral, ustalıkla attığı bu düğümü çözmenin neredeyse imkânsız olduğunu söylemiştir. Rivayete göre, her kim bu düğümü çözmeyi başarırsa o aynı zamanda Asya’nın da hükümdarı olma şansına erişecektir. Kralın ölümünün üzerinden yüzyıllar geçmesine rağmen, kimsenin düğümü açamaması bu söylentileri güçlendirmiştir. Yıllar boyunca deneyen onca insana karşı düğüm ilk günkü sağlamlığında kalmıştır, ta ki gelmiş geçmiş en büyük hükümdarlardan Makedonya Kralı Büyük iskender, fetihleri sırasında Gordion kentine uğrayana kadar. Söylentilerden haberdar olan Büyük iskender, fetihleri sırasında Gordion’dan geçecek bir rota izler ve düğümü çözmeyi amaçlar.
M.Ö. 334 yılında kente girip düğümü çözmek için bir süre uğraşan iskender, en sonunda dayanamaz ve sinirlenerek düğümü kılıcıyla keser. Bunun üzerine halk onu Asya’nın Efendisi olarak selamlar. Gordion’dan gücüne güç katarak ayrılan Büyük iskender gerçekten de söylenegeldiği üzere fetihten fetihe koşarak seferlerine başarıyla devam eder. Anadolu, Mezopotamya, Kuzey Afrika, iran ve Hindistan’a kadar uzanan büyük bir alanın sahibi olur. Yıllarca kimsenin çözmeye yaklaşamadığı bir düğümü, kılıç darbesiyle kolayca açan Büyük iskender birçok insana göre onu çözmemiş, sabırsız davranarak sadece ortadan kaldırmıştır. Yine de açabildiği için Asya’nın hükümdarı olmayı hak etmiştir ve önemli fetihler yapmıştır. Fakat iskender gerçekten de çok başarılı bir komutan olsa da, bu sabırsız davranışının ona getirdiği kötü şans yüzünden 33 yaşında zamansız gelen bir ateşli hastalıkla aniden ölmesi ona verilen bir ceza olarak yorumlanmıştır.
