Mümkün olduğunu sanmadığım. Bu, açıklayabileceklerimizin bir sınırı olduğu anlamına gelmiyor.
"bu noktadan sonra bir açıklama yok."
diyen tuğladan bir duvara rastlamayacağımız gibi,
"Her şeyin nihai açıklaması budur."
diyen bir duvarla da karşılaşmayacağız. Aslında bu iki duvar neredeyse birbirinin aynısı olurdu. Eğer imkânsız gerçek olsaydı ve nihai bir açıklamamız olsaydı, bu, neden bunun gerçek olduğuna* dair felsefi problemin sonsuza dek çözülemez olacağı anlamına gelirdi. Her şekilde, gerçekliğin bir temeli olması ihtimali dışarda bırakılamaz; ancak eğer varsa, neden temelin bu olduğu problemi yine çözülemeyecektir.
Bir açıklamanın ne olduğuna dair her zaman geçerli olacak bir tanım veremezsiniz. Aslına bakarsanız, açıklamayla ilgili önemli ilerlemeler, genellikle açıklamanın anlamını değiştirir. Bu bağlamda En beğendiğim örnek, yeni fizik kanunlarını ortaya koymakla yetinmeyen; bir fizik kanununun ne olduğu yönündeki kavrayışı da değiştiren Newtoncu ve Galileocu devrimdir diyebilirim. Önceden kanunlar, neler olduğunu belirten kurallardı. Mesela Kepler yasaları, gezegenlerin Güneş etrafında eliptik yörüngelerde nasıl döndüğünü anlatır. Newton kanunları ise farklıdır; gezegenlerden ya da elipslerden bahsetmez. Newton kanunları, böyle herhangi bir sistemin uyacağı kuralları ortaya koyar.
Olmayan açıklamadır. 17.yydaki kırılma noktası ile daha net anlayabileceğimiz bir gerçektir bu. rönesans ve o döneme kadarki anlayış , skolastik düşünce , dünya merkezli evren modelinin 17yy'da gelen zihinsel devrimin sonucunda yıkılmasından anladığımız şudur ki , eğer nihai bir açıklama olsaydı , bu kırılma noktaları gerçekleşmezdi , eski kanılar yıkılmazdı , hala dünyanın evrenin sistemin merkezinde olduğunu düşünüyor olurduk. hala allah inancının her şeyi sınırlamasına izin veriyor olurduk. diğer coğrafyaların keşfi ile doğayla olan ilişkimiz sınırlı kalırdı. ama öyle olmadı , descartes ile kırılma noktası yaşandı ve sürekli her alanda gelişme ve değişme yaşandı. bu kırılma noktaları hep daha evrensel bir cevabı arama yolunda gerçekleştirilen çabaydı. felsefe bu çabanın hiç bitmeyecek olmasıdır. felsefe arayıştır ama kesin cevaplar bulamamaktır. işte bu cevap arayışında keşfedilen şeyler , eski bilinenleri ya yıkıyor yada geliştiyor.
