19.yüzyıl felsefe alemine damgasini vurmus agir abi.tez antitez ve sentez olgusunu irdelemis ve "progressive history" olarak adlandirdigi, kulagina ezan okudugu felsefesinde catismalarin sonucunda dusuncenin olgunlastigini ve bir sonraki asamaya kendini aktardigini soylemistir.bu diyalektik yapida herhangi bir donemin nesnel formlarinin dusunsel ogelerinin dissallasmasindan bahis gecmis misal olarak da Jene universitesinde ders verirken Napolyon savaslari sonucu Napolyonun sehri fethedisinde onu yeni bir siyasal donemin dissallasmis sembolu olarak gormustur. anlatilana gore hegel camdan bakmis Napolyonu gorup ona el etmis fransiz devrimlerinden dolayi ozgurlukcu ve Cumhuriyetci sandigi Napolyona hoslantiyla bakmis vesayre.
soyut aklin ciddi bir elestirisini yapman hegel birey merkezli bakis acisina sahipti.
hegel ideal politik duzen ile gerceklik arasindaki mesafeyi kapatmis, tarih ile uzlasarak; ideal ile tarihsel olan arasindaki ayrimi ortadan kaldirmistir.
modern politik duzenin temelleri olan akil(soyutluk) ile ilerleme(kumulatif) gibi kavramlari elestirmistir, o bunlari yadsiyarak her seyin tarihsel bir arkaplani oldugunu savunmustur.
hegel soyutluk kavraminin olmadigini savunur, her sey tarihseldir; buna da hegel`in tarihselciligi denir ancak bu tarihsellik evrenselligi savunmaz.
hegel soyut aklin yerine evrensel akili(tin), ilerlemecilik kavrami yerine ise diyalektik kavramini koymustur.
hegel tarihte catismaya dayali bir ilerleme oldugunu savunmustur, ona gore tarih evrensel aklin acilimidir, bu evrensel akil her tarihsel donemde kendisini gerceklestirmek icin somutlasir. bu kendini gerceklestirme surecinde karsilastigi sorun ise diyalektik catisma sorunudur. bu diyalektigin en son asamasinda ise tarihin sonu tezi vardir. tarihin sonu evrensel aklin kendisini tam anlamiyla gerceklestirmesidir.
Hegel felsefesinde önemli konu başlıkları; "Tarihsel ilerlemecilik", "Diyalektik Yöntem", "Tinin Açılımı", "Mutsuz Bilinç" olarak sıralanabilir.
Ona göre nerde bir şey varsa orada zıddı da vardır. Mesela varlık ve yokluk, soğuk ve sıcak, ışık ve karanlık, yumuşaklık ve katılık, zevk ve elem, sevinç ve keder, zenginlik ve fakirlik...Ancak soğun içindeki sıcak; sıcağın içindeki soğuk gibi kendi içinden zıddına bir dönüşümdür Hegel'deki tezin antitezi.
Bir tomurcuğun dalın içinden dalı inkar ederek çıkması gibi ve çiçeğin varlığı senteziyle nihayete ermesi gibi..
Hegel felsefesinde tinin açılımı konusu önemli bir yer tutar, Aziz Yardımlı tarafından "Tinin Görüngübilimi" olarak Türkçeye kazandırılmış eserin en az Almanca metin kadar anlaşılması zordur. Bu açıdan Hegel felsefesine başlangıç eserleri olarak Alexandre Kojeve "Hegel Felsefesine Giriş", G.W.F.Hegel "Tarihte Akıl" ve Tülin Bumin "Hegel" kitapları önerilebilinir.
şüphesiz felsefe tarihi içerisinde kendinden sonrakileri etkilemesi ile çok önemli bir yere sahip olan feylesoftur. kendisi diyalektik mantığın kurucusudur.
hayati universitelerde felsefe ders vererek gecmis, karmasik felsefesi donemin akademik cevrelerinde cok ilgi gordugu icin, yan sinifinda ders veren albert schopenhauer gibi, baba adamin ,derslerinin bos gecmesine neden olmus..filozof
zihnin fenemolojisi,mantik bilimi gibi dunyanin en anlasilmaz iki felsefe kitabini yazmis, bu yuzden nick alti dolup tasmis adam..
kariyerine,kendisinden onceki buyuk filozof, kant'a saldirmakla basladi,o mutlak ruha inaniyordu ve kant'in kendinden seyi ve numenler dunyasini reddetti."kendinden sey" var ise, bilinemez sayilamazdi.bu bir celiskiydi.
ona gore, olan her sey bilinebilirdi . hatta her sey birbiri ile iliski icindeydi. aristodan beri butun felsefe , gercekligin ayri parcalara bolunmesini savunurken ..( olgu,nesne..vb)
o gercek butundur noktasindan baslatir sistemini,
hatta abartip soyle ekler " tarih bize, insanlarin tarihten hicbir sey ogrenmedigini gosterir"
hegel ; dunya bir organizma bizde 3 kisisiydik.( ahmet kaya mode on)
mutlak ruh,doga ve diyalektik -can ...der
- o ne len diyen olursa
bizi deneyimlerimizden mutlak'a goturen bir mantik sureci diye aciklar.
yani; TEZ 1> <ANTITEZ 1
.SENTEZ 1.
bu surecin ilk ciktisi henuz gercek degildir ve donguye TEZ 2 olarak girer. antitez 2 ile etkiesir sentez 2 olusur ve mutlak fikre kadar boyle dongu surer gider.her sey birbirine baglanir.
bu kural mantik felsefesinde,doga ve ruh felsefesinde, hep bu dongu ile calisir.( zeitgeist'i asil simdi izleyin)
sisteminin alt yapilarinin altini cizelim:
- hareket halindedir
-celiski ( dialektik) sistemin motorudur.
-sistem her seyi kapsar
-seylerin goruntusu ,gerceginden farklidir.biri duragan biri hareketlidir.
-tarihin butunu,ruh'un zaman icinde olusturdugudur.( akil)
-mantik esittir metafiziktir.
gercekligi zihin kurar.ama bunun farkinda degildir.gercekligin disarda kendinden bagimsiz oldugunu dusunur.yani yabancilasma.sonra gercekligi kendi yaratimi olarak gorur.boylece , kendini nasil biliyorsa,gercekligide o kadar acik secik bilmeye baslar.nihayetinde onun kendisiyle ayni oldugunu anlar...
aklı ve mantığı yapıştırıcı malzeme olarak kullanıp kurgudan çok orijinal bir kale yaratmış dev düşün adamıdır.. sisteminin tutarlı ya da tutarsız oluşunu tartışmak bir yana, girişiminin yelpazesi ve kurgu gücü hayranlık vericidir: keşke bir romancı olsaydı! ayrıca onu tam olarak anlamak için kant, platon ve aristoteles felsefelerini eni konu bilmek ön şarttır.
Hegele göre sentez, yadsımanın yadsınmasıdır. söz gelimi, anglosakson yada kelt adli ekolü, türk adli düzenini başarısızlıkla itham edip yadsıyabilir. Ancak, bir başka adalet sterotipi, bu adalet türünü de yadsıyabilir. Hegelci mantık: tez+antitez: sentez+... dizesidir. bilgiyi anlamlandırıp, kavrayan, var eden, birey usudur.. üşüyorum dendiğinde, usumuzun varlığı ile, diğer canlılardan kendimizi ayırıyoruz. Üşüyenin biz olduğunun ayırdındayız. Peki neremiz üşüyor? Kollarımız, başımız, yüzümüz veya ellerimiz? Bunu da ayırabilip, diğerlerinden soyutlayabiliyoruz. bu bağlamda, bilgiyi yoktan var eden, göze getiren, nesneleştiren, insandır.
Kendiliğinden nesnenin oluşumu, söz konusu değildir. ancak platoncu mantık, bunun insanın usu ile onu kavramsallaştırmadan önce de, olduğu konusundan bahseder. ancak bunun algılanmasının olanaksızlığından ötürü, bu işi farklı berzaha bırakır ki: platon buna, "idealar alemi" der. bu aleme, "varolanlardan ziyade, bulunmayanların olduğu yer" der.. oysa hegel; Bir masadan söz eder. iki gözü olan, üzerinde boyaların, renkli pastel boyaların olduğu, etrafında sandalyelerin kağıt ve kalemlerin.. sert olduğundan bahsederek tanımlayalım. Biz bu şekilde tanımladığımız için masa var. Bu tanımlar ve özelliklerden soyutlarsak, arda kalacak bir masadan nasıl olur da söz edilebilir? masanın kıymete binişi de buna rastlar.
Bu alem, uzay ve zaman kavramlarından da münezzehtir. Yani, saltıktır. Böylelikle de, din öğretisi ile değil de, felsefi metodlarla tanrı kavramına ulaşıyoruz ki, o da esasen saltığın ta kendisidir.
tanrının varlığını din yoluyla değil, felsefe yoluyla ispatlamak istemiştir. din kavramının varlığını haklı görmediği için o zamanın kilisesi kendisini lanetlemiştir.
hegel'in öğrencilerinden şair heine anlatıyor: hegel'den tanrının, ninemin inandığı gibi gökte yaşamadığını, aksine tanrının da aynı benim gibi yeryüzünde yaşamakta olduğunu öğrendim.
yani, tanrı insanı yaratmadı, tanrı'yı yaratan insandı.
''gerçek olan akla uygun, akla uygun olan gerçektir'' diyen 1770 -1831 yılları arasında yaşamış duyulara hiç başvurmadan, sadece akıl ile gerçeğin bilgisine ulaşılabilineceğini savunan filozof.
zamanında yazdığı anlaşılmaz süslü laf kalabalıklarını anlamayan insanların hakkında '' demek ki o kadar üstün şeyler söylüyor ki anlayamıyoruz'' diye düşünüp göklere çıkardığı, hala da o tip insanlar tarafından abartılmaya devam edilen profesör ve edebiyatçı.hegel temel fikrini açık ve anlaşılır sözcüklerle açıklamak yerine akıl almaz tumturaklı süs oyunlarıyla millete yutturma niyetindeydi ve bunda başarılı oldu, okura kendisini açıklamak yerine okuru küçümser bir tavır takındı.iyi filozoflar ve yazarlar hegel'in aksine kendilerinin düşündüğü şeyi her zaman okurlarına tam olarak düşündürmek için çok büyük çaba harcarlar , çünkü aktarılacak değerli bir şeye sahip olan kimse onun ziyan olmasını asla istemez.devlet torpilli olup o dönemde devlete dil uzatmadığından, devlet onun dersleri için herkesi teşvik etmiş, ders verdiği sınıflarda dolup taşmıştır. bence felsefeden çok edebiyat alanında başarılı olabilirdi.
alman idealist filozof. kendisinden sonra yaşayan düşünürleri ve öğrencilerini çok etkilemiş bir adamdır. geliştirdiği diyalektik metot özünde doğru olsa da hegel, diyalektik metoduna matefizik bir sonuç yüklemiştir. hegel için diyalektik, antitez, sentez üçleminden oluşur ve bu süreç sürekli kendini tekrarlar. hegel bu döngüyü doğanın bir ürünü olarak görmez onun bir tanrı veya ruh tarafından gözetim halinde olduğu sonucuna varır. hegel siyaset üzerinde de çalışmalarda bulunmuştur. diyalektiğin toplumsal evresini tamamladığını söyler ve bunun en yüksek aşaması olarak da prusyayı gösterir. özellikle öğrencileri hegel'in bu teorisi konusunda ikiye ayrılırlar. sağ ve sol hegelciler olmak üzere. sağ hegelciler genelde hükumet yanlısı, bürokrat, polis, asker aile çocuklarının içinde bulunduğu bir gruptur. sol gegelciler(genç hegelciler) ise daha muhalif ve alt tabaka ailelerin çocuklarını oluştururdu.
schopenhauer ile üniversite yıllarında ders verirken rekabet etmiştir. hegel'in kötü diksiyonuna rağmen sınıfı doldurması schopenhauer'ı kızdırmıştır. hegel'in o zaman ki popülaritesi sayesinde olmuştur. daha sonra hegel yerinde sayerken schopenhauer almış başını gitmiştir.
(bkz: #18320645)
