tumevarim. aslinda on yargi da diyebiliriz. bir sey hakkinda kesin bir bilgiye vakif olmadan bir yerlerden gaz cikararak uydurma da denebilir. ama yanlistir.
en basitinden bir ornek: lazlarin kafasi on ikiden sonra calismaz. bunu ortaya atan anguta sormak isterdim eger yasasaydi. "madem on ikiden sonra calismaz, ne zaman tekrar çalismaya baslar. zaman bu. bir gun yirmi dort saat. bir daire seklinde akip gidiyor zaman. duz bir cisgi degil. on ikiden sanra calismazsa beyin, dogdugu gun saat on ikiden sonra o kisinin beyninin bir daha calismamasi lazim. bu ne yaa. cok mu dusundun bunu bulmak icin. kac tane laz canini acitti, bir yerlerinden kanlar akitti da tum lazlar hakkinda boyle bir hakaret etme hakkini kendinde buluyorsun. senin annenin bir yerlerden laz soyuna dayanmadigini bana nasil ispatlarsin. her seyden onemlisi kisinin kisiligine duyulmasi gereken saygi degil mi lan?"
evet bunlari demek isterdim ama bu savi ortaya atan ukte dolmasi buyuk ihtimalle laz laz diye diye gocmustur fani dunyadan.
evet iste genelleme boyle aci bir seydir. kuyruk acisidir. baska bir sey degildir.
yanlış bilinmesin diye yazıyorum, başlıkta da görüldüğü üzere genelleme iki "l" ile yazılır.
bunu belirtmek ister bu yanılgıya düşen insanlara doğru yolu tercih etmelerini tembih ederim.
toplumlar için yapıldığında çoğunlukla doğrudur. ama bu toplumun bir bireyine indirgediğinizde hata yapma riskiniz yüksektir.
x toplumu çok heyecanlıdır= doğru.
x toplumu heyecanlıysa, x toplumunun bir bireyi olan abc'de heyecanlıdır= belki doğru ama çıkarım yöntemi yanlış.
antropoloji+psikoloji* ile toplumlar hakkında akıllıca bir genelleme yapılabilir ama çoğu kişi bunlardan faydalanmaksızın tanıdığı üç-beş kişiyle genellemeler yaptığından, genellemenin adı kötüye çıkmıştır.
birkaç şeyden yola çıkarak tümevarmadır. halk arasında ise önyargıdır aslında bu. örnek vermek gerekirse, genç bir delikanlı var, altında dodge charger, tek derdi karı kız peşinde koşmak. iş güç zaten yok, gerek de yok zaten, nasıl olsa peder beyinin şirketi vardır... velhasıl şimdi herkesin kafasında bi yargı oluştu. gençse, altında son model arabası varsa ve karı kız peşinde koşuyorsa eğer zübbedir. olaya tersten bakarsak bir de gen. bir delikanlı, karı kızla geziyor yine,* fakat bu genç delikanlı babasının elindeki sermayeden kullanarak kendine bir şirket açmış, yani işi gücü var çalışıyor ve patron! ve o karı kız dediğimiz de kuzeni ya da kız kardeşi vs olabilir.
işin özetti bütün genellemeler yanlıştır. üç beş kişiye bakarak kesin sonuç çıkarmak en büyük hatadır!
buradaki örneği anlamayan çoktur eminim. bu yüzden de şunu söylemkte fayda var; her mini etek giyen orospu değildir evlat. birgün taklaya gelirsin bak.*
çok seviyorum bu meseleyi öyle zevkli ki insanları genellemek. beni genellediklerinde de sıkıntı yapmıyorum ama. bu insanlarla aramdaki yazısız anlaşmalardan birisi. ben onları genelliyorum onlar da beni. kimisi oyunbozanlık yapıyor ama olsun her sepette var bir iki tane. bazarovun dediği gibi "aga toplasan bir elin parmaklarını geçmez dünyadaki insan tipleri" ağzını öpeyim senin. ağzını derken?
