kendisi çok büyük şair olmasına rağmen dönemin sultanı kanuni'den bir gerekli maddi desteği göremedi. bu da fuzuli'yi en çok üzen durum olarak görülmüştür. bağdat'tan dışarı çıkmamış olmasıda ayrı bir durumdur. bir farklı durumda bağdat'ın savaşsın teslim alınmasında fuzuli'nin yazdığı eserlerle desteklemesidir. buna rağmen kanuni'den neden övgü göremedi bilinmeyen ayrı bir ilginçliktir. dönemin şairlerinden olan hayati bağdat seferin kanuni ile bağdat'a gitmiştir. orada bu iki büyük şair görüşmüş hayati büyük şair fuzuli'den etkilendiğini şiirlerinde dile getirmiştir.
bağdatta çok önemlidir. kanuni'ye çok sayıda övgü yazmış ama ilgi görmemiştir. hayali ile bağdat seferinde buluşmuştur. çok ilgi görmemiş ama çok ünlenmiştir bu da ona yetmiştir.
ayrıca şu hikayede ilginçtir. fuzuli ile bağdatlı ruhi yolda yürürken köpek görürler.
ruhi: şu köpekte ne kadar fuzuli der. bunun üzerine fuzuli'de: vur tekmeyi çıksın ruhi der. büyük adamlarmış.
3 dili çok iyi harmanlar. divanının ünlü bir sözü vardır; "ilimsiz şiir temelsiz duvar gibidir, temelsiz duvar da değersizdir." önemli eserleri şikayetname, hadikatü' s Süeda, beng- ü bade, sakiname ve şah- ü geda.
kerbela doğumlu türk şairidir. Üç dilde divanı vardır. (bkz: elsine-i selâse) en ünlü eserleri beşeri aşkın ilaha aşka dönüştüğü Leyla ile mecnun ve peygambere yazdığı su kasidesidir. âşıkane gazellerinde aşk acısı çekebilmek için allah'a yalvarır.
Ayrıca şikayetnâme adlı mektubunda "Selâm verdim rüşvet değildir deyü almadılar." diyerek o günün istanbul bürokrasisini eleştirmiştir.
yedi ulu ozandan biridir alevi-bektaşi inancındaki en kutsal 7 büyük düşünürden ve şairden biridir yani.
ben ölümce imam alinin necefdeki türbesinin kapısına gömün gelen geçen üstüme bassın diyecek kadar hz.ali ve ehlibeyt aşığıdır hayatı boyunca kerbelada imam hüseyin mezar-ı şerifi ve necefde imam ali mezar-ı şerifi bekçiliği yapmış hayatı kerbela çölünde necefde ve bağdatta geçmiştir.
Selâm verdim rüşvet değildir deyü almadılar
bu dizesinin büyüklüğüne hayranım idari alandaki bozukluklar bukadarmı güzel ifade edilir yahu?
kendisine verilen maaş ödenmeyince istanbuldaki bürokrasi kadrosunun üstlerinden tanıdığı bir yetkiliye tarihe şikayetname diye geçen bu mektubu yazmuştır. ancak istanbula mektup yazıp devletten maaş istemesi aynı dönemde yaşamış olan yedi ulu ozandan bir diğeri olan pir sultan abdal tarafından yerilmiş ve dönme olarak nitelendirilmiştir bu yüzden aleviler ve bektaşiler kendisini yedi ulu ozandan biri kabul etmekle beraber pek fazla sahiplenmezler. misal şuanda türkiyede, kendisiyle aynı dönemde yaşayan yedi ulu ozanlardan viranikul himmet ve pir sultan abdal adını taşıyan cem evleri bulunurken fuzulinin adını taşıyan cem evi yoktur. hatta öyledirki alevi toplumu içerisinde fuzuliyi bilen azdır bilenlerde pek fazla sıcak bakmazlar kendisine. ayrıca alevi ibadetindede sohbetlerindede fuzuliden hiçmi hiç bahsedilmez sanki nakşibendi tarikatının müridiymiş gibi davranılır kendisine yinede yedi ulu ozandan biri olduğu için kendisine saygısızlık yapılmaz. ancak belirttiğim gibi bektaşi tarikatına göre fuzuli şikayetnameyi yazarak büyük suç işlemiştir. aslında şurayada dikkat çekmek gerekir fuzulinin bu mektubu demekki nasıl bir etki yaratmışki anadolunun en ücra köşesindeki kızılbaş köylerinde dahi bilinmiştir.
Selam verdim, rüşvet değildir diye almadılar. Hüküm gösterdim, faydasızdır diye iltifat etmediler. Gerçi görünürde itaat eder gibi davrandılar ama bütün sorduklarıma hal diliyle karşılık verdiler.
Dedim: - Ey arkadaşlar, bu ne yanlış iştir, bu ne yüz asıklığıdır?
Dediler: - Bizim adetimiz böyledir.
Dedim: - Benim riayetimi gerekli görmüşler ve bana tekaüt beratı vermişler ki ondan her zaman pay alam ve padişaha gönül rahatlığı ile dua kılam.
Dediler: - Ey zavallı! Sana zulüm etmişler ve gidip gelme sermayesi vermişler ki, daima faydasız mücadele edesin ve uğursuz yüzler görüp sert sözler işitesin.
Dedim: - Vakıf malın dilediği gibi kullanmak vebaldir.
Dediler: - Akçamız ile satın almışız, bize helaldir.
Dedim: - Hesaba alsalar bu tuttuğunuz yolun fesadı bulunur.
Dediler: - Bu hesap, kıyamette sorulur.
Dedim: - Dünyada dahi hesap olur, haberin işitmişiz.
Dediler: - Ondan dahi korkumuz yoktur, katipleri razı etmişiz.
Gördüm ki sualime cevaptan başka nesne vermezler ve bu berat ile hacetim kılmağın reva görmezler, çaresiz mücadeleyi terk ettim ve mey'us ü mahrum guşe-i uzletime çekildim.
"gönülde bir gamım var ki pinhan eylemek olmaz
bu hem bir gam ki el tanından efgan eylemek olmaz"
yukarıdaki örnekte de olduğu gibi bütün dizelerinde muhteşem bir ahenk vardır.
Yarab belayı aşk ile kıl aşna beni
Bir dem belayı aşk dan etme cüda beni duasıdır.
(yarabbi aşk belası ile beni her zaman beraber kıl. bir an bile aşk derdinden aşk belasından beni ayırma)
platonik aşk manyağıdır. ayrıca kanuni sultan süleymana yazdığı şiirde bozulan düzeni anlatmıştır. bilinmesi gerekir. birde kürtlerin milliyetçilik akımını güçlendirmek için kendisini kürt olarak göstermeye çalışanlar vardır. afedersiniz ama bu şerefsizliktir.
iz bırakan beyitlere sahip nâdîde şâirimizdir. su kasîdesi' ni yâd etmeden geçmemek gerekir. başlığı en güzel beyitlerinden biriyle de taçlandırmak fena olmayacaktır:
(Ey dostlarım! En büyük tutkum sevgilinin elini eteğini öpmek, onun yüce makamına erişebilmektir. Eğer bu arzuma ulaşamadan ölürsem, toprak olacak bedenimden bir kase, bir testi yapıp bu kase ile ona su sunun da hiç olmazsa öldükten sonra bu arzuma kavuşayım. )
şairlerin en yüksek mertebesinde olan şair. Bir beyitiyle onlarca anlam yükleyen, aşkı muhteşem benzetmelerle anlatandır. Leyla ile mecnun mesnevisi özellikle minyatürlerle okunmalıdır. En güzel eseri su kasidesir.
--spoiler--
Mende Mecnûn\'dan füzûn âşıklık isti\'dâdı var
Âşık-i sâdık menem Mecnûn\'un ancak adı var
--spoiler--
--spoiler--
berkan-ı saadette cimulu gark olur
fikriyi ziyana derde zalimkar olur
itne bin nüfuzu alma fayda ise
galibi-şerrin nefsi fayda olur.
--spoiler--
