bir kristal kafesinde atomların ortak titreşimlerine eşlikeden salınım kuantumu.
bir kristalin atomları, kristal kafesi denen düzenli ve dönemsel bir bütün oluşturur. denge halinde, atomlar bu kafesin düğümlerinde yer alır. atomlardan birinin yeri değiştirilirse, bu atom denge konumu çevresinde salınmaya başlar; söz konusu salınım ilerleyen bir dalga biçiminde kristalin bütün atomlarına geçer. işte akustik dalgalar kristallerde bu şekilde yayılır. bu dalgalardan herbiri frekansı ve uzaydaki λ dalga boyu yada dönemiyle nitelenir. kuantum kuramının adı geçen dalgalara uygulamasıyla , bunlara E=hf enerjili bir titreşim kuantumunun, yani fononun eşlik ettiği sonucuna varıldı. fononlar kuramı katıların bir çok özelliği açıklama olanağı verdi. bu özelliklerin arasında en önemlileri şunlardır; katıların özgül ısısı: debye, C nin düşük sıcaklıklarda sıcaklığın kübüyle orantılı olarak değiştiğini gösterdi; bu evrensel davranış bütün kristallerde gözlenir. katıların ısısal iletkenliği; bu olay ısının fononlarla iletiminden kaynaklanır. metallerin elektrik iletkenliği akımın elektronlarca taşınması, bunların fononlarla olan etkileşimiyle sınırlıdır.
"yüksek elektrik alanda elektronlar ısınırlar ya da ortalama enerjileri termal dengedeki değerin üzerine çıkar. sıcak elektronlar, bu fazla enerji ve momentumlarını, belli bir enerji ve momentuma sahip fonon adı verilen kuantize parçacıklar yayarak kristal örgüye verirler." (bkz: çevremizdeki fizik-tübitak)
