filli su saati

entry1 galeri1
    1.
  1. Dünya bilim tarihi açısından bugünkü sibernetik ve robot biliminde çalışmalar yapan ilk bilim adamı olan El Ceziri,1136 yılında Cizre'nin Tor mahallesinde doğmuş ve 1233 yılında Cizre'de ölmüştür.

    El ceziri'nin "Mekanik Hareketlerden Mühendislikte Faydalanmayı içeren Kitap" El Câmi-u’l Beyn’el ilmî ve El-Amelî’en Nâfi fî Sınâ'ati’l Hiyel adlı eserinde ortaya koydu. 50’den fazla cihazın kullanım esaslarını, yararlanma olanaklarını çizimlerle gösterdiği bu olağanüstü kitapta Ceziri, "Tatbikata çevrilmeyen her teknik ilmin,doğru ile yanlış arasında kalacağını" söyler. Bu kitabın orijinali günümüze kadar ulaşamadıysa da, bilinen 15 kopyasından 10’u Avrupa’nın farklı müzelerinde, 5 tanesi Topkapı ve Süleymaniye kütüphanelerinde yer almaktadır.

    Filli su saati el ceziri'nin en muhteşem yapılarından biridir. Son derece hassas olan bu saate bakıldığında saatin görüntüsü ihtişam duygusu uyandırmakla beraber,temel özelliği gibi delik bir kasenin düşey batması yerine,ağzı etrafında çevrilerek bir saatlik çevrimin tamamlanmasıdır.Bu özellik zaman ölçüm sisteminin kalbini oluşturur.

    Saatin çalışma mantığı;

    "Delikli kase,filin karnına yerleştirilen bir su tankının içinde yüzmekteydi.Suyla dolan kap yavaşça batarak yana yatmakta,bu esnada da kendisine bağlı üç ipi çekmekteydi.Bu üç ip,teker teker bırakılan otuz tane topu,ejderlerin hareketini ve kendi etrafında dönen katip figürünü kontrol eden mekanizmaları harekete geçirmekteydi.

    El-Cezeri'nin dehası,çevrim süresinin kasenin dibindeki delikle hassas ayarlanabilmesinde yatar.Kasenin dolması,batması ve yeni bir çevrimin başlaması tam yarım saat sürer.Kase dibe battığında kuş sesine benzeyen,flüt gibi bir ses çıkarmakta,Zümrüdüanka kuşu kendi etrafında dönmekteydi.Bu esnada serbest kalan bir top,Selahattin Eyyubi figürünün arkasındaki kadranı çevirmekteydi.Sağa ya da sola doğru dönen Selahattin Eyyubi,bu hareketiyle hangi şahinin hangi topu bırakacağına karar vermektedir.Şahinin bıraktığı,ağzına düşen topun ağırlığıyla aşağı inen ejder,topu fil bakıcısının arkasındaki vazonun içine bırakmaktaydı.Bu,fil bakıcısının kolunu hareket ettiriyordu ve topun vazoya girmesiyle bir zil sesi duyulmaktaydı.Selahattin Eyyubi'nin yukarısındaki kadranda yarım saatte bir yarıya kadar dolan daireler saati göstermekteydi.Bu hareketler serisi,yarım saatte bir tekrarlanarak devam etmekteydi.

    Saatin sabah ve akşam günde iki kere kurulması gerekecekti.Bunun için,otuz metal topun ilk yerlerine geri getirilmesi,ayrıca,gece ve gündüz uzunluğunun günbegün değişmesi sebebiyle bir "saat" denilen süre farklılığı gösterdiğinden,su seviyesinin korunması gerekiyordu."

    El-Ceziri'nin Filli su saatini gösteren 13. yüzyıl el yazması
    http://www.topragizbiz.co...s/imgcache/2013/06/59.jpg

    Filli su saatinin günümüz görseli,
    http://www.topragizbiz.co.../imgcache/2013/04/548.jpg

    Orjinaline uygun olarak Dubai'de inşa edilmiş Filli Su Saati
    http://www.topragizbiz.co...s/imgcache/2013/06/60.jpg
    0 ...
© 2025 uludağ sözlük