ahmet mithat efendi'nin edebiyat öğretmenleri tarafından çok övülen, abartıldığı okunduktan sonra kavranan yine de güzel kitap. felatun bey yanlış batılaşmayı, rakım efendi osmanlı kültürünü temsil ediyor. felatun bey batılaşmayı yanlış anladığı için, herşeyini kaybediyor. rakım efendi ise zenginleşiyor ve canan adlı eşiyle çok mutlu oluyor.
felatun ismi eflatun(platon)'dan mülhemdir.fransızlar gibi piyanoya, yabancı dil konuşmaya pek bi meraklıdır.ahmet mithat efendi'nin, felatun'a bey;rakım'a ise efendi demesi de manidardır.bey kelimesi by'dan bozma yine bir batı kaynaklı hitap şekli iken;efendi ,tamamıyla doğu'ya aittir.
ayrıca belirtmek gerekir ki, karakterler tek tip ve ya tamamıyla iyi ya da tamamıyla kötüdür.
osmanlıca'dan sacit erkan'ın çevirdiği, yurttaş kitabevi tarafından basılan bir ahmet mithat efendi eseridir. kitap araba sevdasında olduğu gibi, batılılaşmayı götünden anlayanları inceden alaya alıyor.
kitapta dönemin osmanlısını da satır aralarında görebilmek mümkün.
iyinin çok iyi, kötünün çok kötü olduğu roman. rakım efendi gibi çalışkan, dürüst olan her zaman kazanır, mutlu mesut yaşar mesajı verilir. rakım'ın antitezi de felatun'dur. felatun gibiler her zaman kepaze olmaya makkumdur mesajı vardır.
dönemi için iyi olabilir ama günümüzün diliyle bugün yayınlansa beş para etmez basit bir tezli roman olur. çünkü günümüz romanında iyi- kötü kavramları, siyah - beyaz netliğinde değildir.
felatun bey züppe bir tiptir, rakım efendi ise o dönem aydınının ideal tipidir. doğu ile batı kavramlarını anlamış, nereden ne alacağını kavramış bir osmanlılıdır.
eserin edebi önemi:
avrupa edebiyatı örnek alınarak yazılsada asla batı standartlarını yakalayamamıştır.
teknik zayıfıtr.
karakterler abartılı ve karikatürize edilmiştir.
romantizmin etkisindedir o nedenle mutlu sonla biter.
iyiler mutlu olur, kötüler cezasını bulur.
alafranga ve alaturkayı karşılaştırılan kısacası yanlış batılılaşmayı anlatan dönemin en önemli romanıdır.
felatun bey zengin ve kendini yüksek tebaadan gören çok bildiğini sanan bir insandır.rakım efendi ise orta halli ailenin bir oğludur.çok şey bilir ancak mütevazidir.
ahmet mithat efendi kitapta felatun beyi kötülerken ve rakım efendiyi yüceltirken iyi kötü çatışmasını sağlamaya çalışmıştır.tanzimat romancılığı konularından biridir iyi kötü çatışması.ancak ahmet mithat efendi öylesine taraf tutmuştur ki felatun beyin yaptığı hataları rakım efendi tekrarlasa bile rakım efendi haklı olarak gösterilmiştir.felatun bey kadına düşkündür ve metresi vardır,bu açıdan kötülenir.ancak rakım efendide evli olduğu halde yozefino adlı karakterden çocuğu olur.ayrıca can adlı bir ingiliz kızınında yataklara düşmesine sebep olur.
yazar kitapta abartılmış bir taraf tutma örneği sergilemektedir.
doğu-batı arasında kalan karakterlerin tarihinin ne kadar eskiye dayandığını anlamamızı sağlayan ve osmanlının son dönemini daha sakin gözlerle görebilmeyi sağlayan romandır.
ortaoyunu üslubu ile yazılmış olması romanı çok eğlenceli kılıyor ve sıkılmıyorsunuz. ancak felatun bey'e rakım efendi'ye verildiği kadar yer verilmemiş. kitabın ismi daha farklı olabilirmiş. bunun dışında çok beğendim.
doğu-batı sentezinin çarpıcı şekilde yapıldığı bir ahmet mithat eseri. eseri okurken yazarı karşınızdaymış gibi hissedersiniz. birebir sizle konuştuğu cümleler bir nevi samimiyet duygusunu hissettirse de teknik açıdan eseri zayıf düşürmüştür. tüm olumsuz yanlarına rağmen edebiyatımızdaki başarılı romanlarda birisidir. ahmet mithat efendi gibi saygın bir osmanlı aydınının hiç düşünülmeden okunması gereken eserlerinden birisidir.
eser, bilinenin aksine doğu-batı çatışmasını anlatmaz. iki ana kahraman da batılılaşmıştır. çünkü eser yanlış batılılaşmayla doğru batılılaşmayı konu alır. zira rakım efendi doğuyu temsil etmez, doğru batılılaşmayı temsil eder. bunu da rakım efendi'nin can ile yakınlaşmasını, vodka kullanmasını örnek vererek kanıtlayabiliriz. hatta köle olarak aldığı canan'ı eğitmesi için josephine adlı bir dadı tutmuştur. rakım efendi josephine'le, canan'ı eğitmesine karşılık cinsel münasebetlere varan bir ilişki içine girmiştir. yani klasik para alan dadı değil, dürtüleri tatmin edilen dadı vardır...
yine, aslında eserde felatun bey ve rakım efendi'yle ilgili fiziksel çatışma unusuru da yok denilebilir. bunlar aynı ortamdaki iki farklı kişidirler ve birbirlerini pek tanımazlar. arada karşılaşırlar, o kadar...
yazar yukarıda bahsedilen yanlış batılılaşma-doğru batılılaşma çatışmasını, iki farklı hayatı karşılaştırmamıza izin vererek anlatmıştır ve yine eserin sayfalarının arasında kendini göstererek fikir sunmuş ve bize de adeta kendi fikirlerine katılmayı zorunlu kılmıştır.
içeriğindeki alafranga hayat ile alaturka hayatı okurken insana sıkıntıdan can çekiştiren bir romandır bu. boşuna dememişler ahmet mithat' a boyu kadar kitap yazan bir makinedir o diye. ilk hikaye örneğini de yazdığını düşünürsek emin nihat' ın "müsameretname" sinden sonra; yine de ilk denemeler ancak bu kadar olurdu diyebilirsiniz tanzimat döneminde.
Ahmet Mitat Efendi'nin akıcı romanı bir okuyuşta biter. Dönemin 2 farklı gencini konu alır.
Felatun Bey, Mustafa Meraki'nin oğlu 27 yaşında okula öylesine gitmiş, işi hiç önemsemeyen tek derdi giyim kuşam gösteriş olan biri iken
Rakım efendi, anne babası ölmüş, çalışkan, kendi kendine fransızcayı çözmüş tahsili iyi bir dış işleri memuru onun icin giyim kuşam önemsiz, hassas duygulu ve Olgun biri. Kitabın konusu yanlış Batılılaşma ve alafrangalik yani batılılaşmayı bilim teknik alanında değilde gelenek görenek giyim olarak alma, kendi özünden kopma ve özenti olma milli degerlerini hiçe sayma anlatılıyor.
ilk sayfaları hoştur güzeldir. cümleler çok güzel kurulur ahmet mithat efendi tarafından. daha sonraları yazar artık sanki rakım efendi yi tutarmış ve felatun bey i yerermiş gibi bir hal aldıktan sonra biraz sıkmaya başlayabilir.
yazıldığı dönem itibariyle böyle olması da gayet normaldir. yazılış amacı içinde bunlar normaldir çünkü felatun bey ile alafranga yaşam tarzına özenenleri yererken rakım efendi ile alaturka yı över yazar.
kitap romantik akım etkisinde yazıldığından ve türk edebiyatının ilk romanlarından olduğundan eksikleri vardır, doğaldır. ancak bilgi sahibi olmak için okunması gerekir.
