osmanlı devleti nin çoğunluğunu oluşturan pasif ve iş bilmez padişahlardan apayrı ve çağının içini doldurmuş olan akıl ve bilim adamı, konstantinopolis in fatihi fatih sultan mehmed han ın, adap ve incelik dolu ve sosyal devlet adamlığının şifrelerini muhteviyatında barındıran vasiyetnamesidir.
ben ki istanbul fatihi abd i aciz ( aciz kul ) fatih sultan mehmed, bizatihi alın terimle kazanmış olduğum akçelerimle satın aldığım istanbul un taşlık mevkiinde kain ( bulunan ) ve malumu l hudut olan 136 bap ( parça ) dükkanımı aşağıdaki şartlar muvacehesinde ( doğrultusunda ) vakfı sahih eylerim :
bu gayri menkulatımdan ( taşınmaz mal ) elde olunacak nemalarla ( gelirlerle ) istanbul un her sokağına ikişer kişi tayin eyledim. bunlar ki, ellerindeki bir kap içinde kireç tozu ve kömür külü olduğu halde, günün belirli saatlerinde bu sokakları gezeler. sokaklara tükürenlerin, tükürükleri üzerine bu tozu dökeler ki, yevmiye 20 şer akçe alsınlar, ayrıca 10 cerrah, 10 tabip, 3 yara sarıcı tayin nasp eyledim ( görevlendirdim ). bunlar ki, ayın belli günlerinde istanbul a çıkalar, bilaistisna ( istisnasız ) her kapıyı vuralar ve o evde hasta olup olmadığını soralar, var ise şifası ya da mümkünse şifayap olalar ( şifa vereler ).
değilse, kendilerinde hiçbir karşılık beklemeksizin darülaceze ( huzurevi ) ye kaldırılarak, orada salah ( ferah ) bulduralar... maazallah herhangi bir gıda maddesi buhranı da vaki olabilir. böyle bir hal karşısında bırakmış olduğum 100 silah, ehli erbaba verile. bunlar ki hayvanati vahşiyenin yumurtada ve ya yavruda olmadığı sıralarda balkanlara çıkıp avlanalarki, zinhar hastalarımızı gıdasız bırakmayalar.
ayrıca külliyemde inşa eylediğim imarethanede ( aşevi ) şehit ve şühedanın harimleri ( aileleri ) ve medine i istanbul fukarası yemek yiyeler. ancak, yemek yemeye ve almaya bizatihi kendileri gelmeyip, yemekleri güneşin loş bir karanlığında ve kimse görmeden kapalı kaplar içerisinde evlerine götürüle.
