allah (cc) tarafından yaratılan tüm varlıklar, sonsuza değin ve aralıksız rabbini zikreder. her canlıya ayrı bir lütuf bahşetmiştir. bir kuş sesi ne denli güzelse, eşek sesi o denli çirkindir rahatsız edicidir.
bu çirkin ses, kur'an-ı kerim de lokman suresinde geçmektedir;
"yürüyüşünde tabii ol, sesini alçalt, unutma ki seslerin en çirkini merkeplerin sesidir. (lokman.19)"
Mevlana Hazretleri, bir gün medresesinde ders verirken talebelerine: "Allah (cc) Kur'an-ı Mecid'inde, en çirkin ses eşeğin sesidir." buyuruyor. "O kadar hayvanın içerisinde eşeğin seçilmesindeki hikmeti nedir?" diye sordu.
Talebeleri, bu meselenin açıklamasını kendisine rica ettiler.
Mevlana Hazretleri;
"Her hayvanın kendisine mahsus bir zikri, tesbihi, iniltisi vardır. Mesela devenin böğürtüsü, aslanın kükremesi, av hayvanlarının inlemesi, sineklerin vızıltısı, arıların uğultusu onların zikirleridir. insanların tesbihi ve zikri olduğu gibi gökteki meleklerin de vardır. Halbuki biçare eşek sadece iki vakitte anırır. Birisi, cinsi yakınlık istediğinde, diğeri acıktığında.
Demek ki eşek, şehvetinin ve boğazının esiridir. Gönlünde Allah'a ait bir dava, bir sevda bulunmayan, sadece midesini ve şehvetini düşünen birisinin sesi Allah katında eşek sesi gibidir veya daha aşağıdır."
Hayvandan daha aşağı ayetinin tokadı da her halde böyle olan insanların suratına inmektedir. insan hayatı; midesi, arzuları, zevkleri, sadece beşeri dertleri için yaşarsa; hayatında hiçbir ulvi gaye olmazsa, onun çıkardığı bütün sesler böyle bir akibetin habercisidir.
Mevlana, makam münasebeti ile bu dersi verirken, bir başka yerde de insana bu kadar hizmeti olan eşeğe eziyet edilmemesini, her mahlukun yemek ve şehevi istek mezuunda müşterek olduğunu anlatır. "Eğer, bu hayvan bu sebeple hakir görülürse, bu hisleri taşıyan her makluk olarak hakir görülmelidir." der.
Mevlana Hazretleri, eşeğin o hallerinden, "insanlar böyle olmamalı." manasına bir ders çıkarmış, eşeği levm etmemiştir. Yoksa o fıtratının gereğini yerine getirmektedir. *
