--spoiler--
..
dört sene evvel büyükada da oturuyordum, bayramda bayram namazına gitmeğe niyetlendim,fakat frenk hayatının gecesinde bayram namazına kalkılır mı?sabah erken uyanamamak korkusu ile o gece hiç uyumadım.vakit gelince abdest aldım.büyükada nın mahalle içindeki sakin yollarından kendi başıma camiye doğru gittim.vaiz kürsüde vazediyordu.ben kapıdan girince bütün cemaatin gözleri bana çevrildi.beni, daha doğrusu bizim nesilden benim gibi birini, camide gördüklerine şaşıyorlardı.orada o saatte toplanan ümmet-i muhammed, içine bir yabancının geldiğini zannediyordu.ben içim hüzünle dolu yavaş yavaş gittim.vaazı diz çöküp dinleyen iki hamalın arasına oturdum.kardeşlerim müslümanlar bütün cemaatin arasında yalnız benim vücudumu hissediyorlardı.ben de onların bu nazarlarını hissediyordum.vaazdan sonra namazda ve hutbede onların içine karışıp, muhammed sesi kulağıma geldiği zaman gözlerim yaşla doldu.onlarla kendimi yek-dil, yek-vücut olarak gördüm.o sabah o müslümanlığı az aşina büyükada nın o küçücük camii içinde, şafakta aynı milletin ruhlu bir cemaati idik.namazdan çıkarken, kapıda ayandan reşit paşa durdu.bayramlaşmayı unutarak elimi tuttu: bu bayram namazında iki defa mesudum.hamd olsun sizlerden birini kendi başına camiye gelmiş gördüm!berhudar ol oğlum, gözlerimi kapamadan evvel bunu görmek beni müteselli etti! dedi.hem geldiğimi hem de bayramımı tebrik etti.yandaki eski adamlar da onun gibi tebrik ettiler.bu basit hadiseden pek samimi olarak mahzuzdular.o sabah gönlüm her zamandan fazla açıktı.biz ki minareler ve ağaçlar arasında ezan seslerini işiterek büyüdük.o mübarek muhitten çok sonra ayrıldık, biz böyle bir sabah namazında anne millete tekrar dönebiliriz.fakat minaresiz ve ezansız semtlerde doğan, frenk terbiyesiyle yetişen türk çocukları dönecekleri yeri hatırlayamayacaklar!
ruhsuz semtlerdir. burada yetisen mankurtlaşmış cocuklar diğer semtlerdeki camilere bakıp hiç duymadıkları halde ezandan şikayetçi olacaktır. garip bir kendinden nefret etme duygusu ve içten içe aşagılık kompleksi geliştirecekler. hiçbir zaman hristiyanım demesede noeli kutlayacaklar, çam süsleyecektir ve hristiyan kutsalına, yahudinin cumartesine, alevinin cem evine saygı duydukları kadar islama ve ezana saygı duymayacaklardır. vatan elden gidiyor, türkiye iran oluyor diye herkesten cok bagıracak ama ilk fırsatta amerika, almanya, ingiltere vatandaslıgını kapıp kaçma derdinde olacaktır. düğün evinin defcisi ölü evinin yascısıdır; karakteri ve kişiliği en fazla bu kadar gelişebilir.
