isaac newton'un formülleri yüzyıllarca "hareketin yasaları" ve "evrensel yerçekimi" gibi devasa isimlerle bilindi. ta ki einstein ortaya çıkana kadar. peki newton'un bu allah allah kanunlarının eksik olduğunun gösterildiği einstein'ın ispatlı çalışmalarının adı nedir? "görecelik kuramı", yani görecelik teorisi. çünkü bunun ingilizce adı "theory of relativity", kuram da denebilir, teori de, bu ikisi eşanlamlı. Buraya kadar olan hikaye için: https://en.wikipedia.org/wiki/Isaac_Newton
yani ne olmuş? teori gelmiş evrensel kanun diye bilineni "sen çok yoruldun, şöyle geç bir kenara soluklan" diye emekliye ayırmış. diyeceğim o ki, isimlere değil, ne yapıldığına bakın. bu kısmı belki bazı taşlar can bulur dileğiyle tekrar söylemek istiyorum: "isimlere, markalara, rütbelere, ambalaja değil, ne yapıldığına bakın."
dini düşünce ve söylemin, katedrallerin ve tahtların daha hakim olduğu yüzyıllarda insanlar mühim birşeyden bahsetmek için "kanun", "yasa" gibi iddialı isimler kullanırdı. bilimsel jargonun hakim olduğu daha yakın çağımızda "teori", "düşünce" gibi daha kontrollü ve mütevazı bir dil seçilmeye başlandı; darwin ve einstein işte bu yakın döneme denk düşer. kaldı ki, gerek darwin'in, gerekse einstein'ın çalışmalarını "teori" diye çağıran başkaları. mesela darwin kitabına sadece "türlerin kökeni üzerine" diye mütevazı bir isim vermiş, başkaları "evrim teorisi" demiş.
20. yüzyılda yeni fikirler için bir ara "tez" veya "tezler" gibi yine daha kontrollü bir söylem seçilirdi, sanıyorum bu söylem de kalktı artık. peki, bugün veya yarın birisi herhangi bir bilimsel konuda ortamı sarsacak bir fikir öne sürse ne der, nasıl adlandırır? kanun mu, teori mi, tez mi? bugünlerde öylesine tedbirli ve korkak bir hale geldik ki, sanıyorum kitabı yazan konunun ismini söyler ve bırakır, diğer insanlar ise bu fikir her ne kadar mühim ve sarsıcı olursa olsun en fazla "iddia" der bırakır.
adam çocukları bile kandıramayacak bir masala "din" diye isim koyup yüceltebiliyor, gelmiş doğada olup bitenleri anlama ve anlatabilme adına söylenenleri "teori bu kanun değilkieee, heeheöööğ" diye karşılıyor. ne diyek, "evrim"ini tamamlar "inşallah" diyek.
