“Hemandem bu ta’biri kim işitdi def’i himmet kılıcını könlünün (gönlünün) biline (beline) muhkem bağladı. Bir kice (gece) sürdi, Eyne Köle (inegöl’e) vardı, yanında Kulaca dirleridi bir hisarcuk varıdı. Anı yağmaladı, oda urdı, hem ol kice (gece) kafirleri kırdı.
Ve bunun tarihi hicretin altı yüz seksan dördünde vakı’ oldı …”
osmanlıda bu dil konuşuluyordu amk salakları, divan edebiyatı dili gazel dilidir normal hayatta kullanılmaz. orta asyada da farsça ağırlıklıdır divan şiirleri.
Göktürkçeden bile daha eskidir. Göktürkçe , yazılı türkçenin ilk kısmıdır. Eski türkçeyi osmanlıca sananlar gitsin köprüden atlasınlar. Eski türkçeden daha eski ön türkçe de vardır çok fazla moğolcaya bir az da japoncaya benzer bir dil.
Eski türkçe denir de türk haric tüm devşirmeler konusurdu bu türkcemsi dili. Bazen dua ediyorum; allahim iyi ki bu osmanli halka okuma yazma ogretmeye ugrasmamis ve enderunlardaki devsirmelerden memur alimi yapmis. Zira, halka bu yapay dil yazi araciligiyla ogretilmis olaydi,bugunkü türkçenin halini düsünemiyorum bile. 104 bin sozcuge sahip türkcenin %85'inin türkce oldugu bu günler hayal olurdu. %15 i türkce 85i arap, fars, frenk dili olurdu. Işe yarayan tek uygulama bu osmsnlida; egitimsizlik.
VI-XI yüzyılları içine alan bu devre Türkçe için çok önemlidir. Bu dönem, Türkçeyi metinlerle takip edilebilme inceleyebilme özelliği bakımından Türkçenin önemli bir devresidir.
Eski Türkçe; Köktürk ve Uygur dönemi olmak üzere ikiye ayrılır:
Köktürk Dönemi:
Bu devre Köktürk, Uygur olmak üzere iki bölüme ayrılır. Köktürk Devleti döneminde, Köktürk alfabesiyle yazılan Köktürk Yazıtları (Orhun Kitâbeleri) Eski Türkçe Döneminde yazılmıştır.
Köktürk Yazıtları, Orta Asyada bu günkü Moğolistan sınırları içinde, Başkent Ulan Bator'un 45 km. kuzey batısındaki Orhun ve Selenge Irmakları arasında bulunmaktadır. Balbal taşlarının üzerine yazılmış metinleri kapsar. Bu metinler, edebî bir dille yazılmış, Türkçenin şimdiye kadar ele geçmiş en önemli, en kapsamlı, en eski dil hazinesidir.
Bu yazıtlar; 721-725'te Vezir Tonyukuk, 732-734'te Kül Tigin, 735'te Bilge Kağan adına yazılıp dikilen üç büyük anıttan oluşmaktadır.
Bu yazıtlardan başka, Yenisey bölgesinde VII. Yüzyılda yazılan Yenisey Kitâbeleri de Eski Türkçe dönemine ait önemli; ancak Orhun Kitâbelerine göre daha küçük çaptaki belgelerdir.
Eski Türkçe dönemi Türkçenin kelime hazinesi bakımından en saf, en duru dönemidir. Bu dönemdeki metinlerde bulunan Türkçe sözcük oranı %99'dur. Çinceden birkaç sözcük girmiş, diğerleri tamamen Türkçeye aittir.
Uygur Dönemi:
Eski Türkçe döneminin diğer devresi Uygur devresidir. Köktürk imparatorluğu yıkılıp tarih sahnesinden çekilince Yerine kurulan Uygur Devleti yerleşik hayata geçmiş Türklerin ilk temsilcilerindendir.
Uygur Türkleri Köktürklerden farklı olarak Uygur alfabesini kullanmışlar.
Bu alfabeyle bir çok eserler meydana getirmişler, seslerini geniş kitlelere duyurmaya çalışmışlardır. Uygur Türkleri başta Budizm olmak üzere Mani, Brahmi, Nesturî gibi dinleri kabul etmişler, bu dinlere ait birçok eseri Uygur alfabesiyle yazmışlardır.
Uygur yazı dili Uygur devletinden sonra da devam etmiş Orta Türkçe döneminde de Türkler tarafından kullanılmıştır. Hatta Fatih Sultan Mehmet'in bile Uygur alfabesini bildiği ve kullandığı söylenmiştir.
türk dili ve edebiyatın'a bağlı bir bilim dalıdır. eski türk dili olarak da geçer. türk yazı dilinin ilk evresidir. göktürk, uygur, karahan türkçelerini içine alan dönemdir. osmanlıca dönemi değildir. oldukça zevklidir. eklerin ve kelimeler tarihi gelişimi dikkat çekicidir. yavuz ismi o zamanlar yabızmış mesela ve anlamı da kötüymüş. ayak kelimesi adak olarak geçiyormuş ve adak>azak>ayak gibi de bir tarihi gelişimi var. böyle işte. ilgilenenler eski türkçe'nin grameri, ırk bitig, orhun yazıtları, türk dili tarihi gibi kaynaklara bakabilirler.
türk dili ve edebiyatı bölümü'nde yanlış bir müfredatla okutulan dersin adı. hoca tahtaya gelir, monoton bir şekilde kültigin abidesinin güney yüzünden bir kaç satır yazar,kelimelerinin tahlilini yapar ne demek istediğini açıklar sonra çeker gider yani güzel üniversite hayatımızdan 1.5 saat kaybolur gider.
talat tekin 'in tasnifinde 6.-9. yüzyıllar arasında olduğunu kabul ettiği orhon türkçesi *, uygurca ve eski bulgarcayı(tuna bulgarcası) dahil ettiği dönemdir.
