Mit: "Soğan gibi keskin kokulu besinleri epilepsi nöbeti geçiren birine koklatırsanız, nöbet hemen sona erer, faydası olur."
Gerçek: Soğan, sarımsak, vb. keskin kokulu besinlerin ağızdan alınmasının veya koklanmasının epilepsi nöbetleri ile hiçbir alakası bulunmamaktadır.
Bilgi-1: Epilepsi (halk arasında bilinen adıyla sara), en yaygın olarak sert ve çoğunlukla korkutucu olan nöbetlerle kendini gösteren, birçok kronik (uzun dönem) nörolojik bozukluğun genel adıdır. Epilepsi nöbetleri, beyindeki nöronların anormal, aşırı veya hiper-senkronize bir şekilde elektrik sinyalleri oluşturmasından kaynaklanmaktadır. Kısaca beyin, normal kontrolünü kaybederek vücuda anormal düzeyde sinyaller gönderir ve bu da, kasların kontrolsüz kasılmasına, bireyin bilincini kaybetmesine ve vücudunun kontrolünü sağlayamamasına neden olur.
Bilgi-2: Günümüzde, Dünya çapında 50 milyon civarında epilepsi hastası bulunmaktadır. Bunların %90'ı, "gelişmekte olan ülkeler" olarak bilinen ülke grubunda bulunmaktadır. Bu hastalık gençlik yaşlarına kadar kendini göstermeyebilir ve herhangi bir gün, herhangi bir zamanda, herhangi bir insanın başına ilk nöbetle birlikte gelebilir. Bu yüzden her birey bu hastalığa karşı hazırlıklı olmalıdır. Unutmayın ki bireyin tüm kontrolü beyindedir ve bu yüzden nörolojik hastalıklar çok ciddi hastalıklardır.
Bilgi-3: Eski çağlarda epilepsi hastalarının içerisine kötü ruhların girdiği, lanetlendikleri, yüce bir güç tarafından çarpıldıkları sanılmaktaydı. Bu hastalar çoğunlukla nöbet sırasında diri diri yakılmakta veya anında öldürülmekteydi. Günümüzde ise epilepsinin son derece kontrol edilebilir ve kısmen düzeltilebilir bir beyin hastalığı olduğunu biliyoruz. Ancak halen hastaların %30'u, en iyi ilaçları kullansalar bile epileptik nöbetlere sebep olan nöron gruplarının durumuna, alanına, gücüne, vs. bağlı olarak nöbetlere engel olamamaktadırlar.
Bilgi-4: Günümüzde, epilepsi bilim insanlarının çok yoğun bir şekilde incelediği ve beynin fonksiyonlarının anlaşılması konusunda bize birçok bilgi veren bir hastalıktır. Eğer epilepsiye tümörler neden oluyorsa (ki birçok başka nedeni de vardır; genetik mutasyonlar gibi), bu tümörler beynin farklı bölgelerine yayılarak epileptik durumları yayabilirler. Bu durumda, baskı yapılan veya hasar verilen beyin bölgelerinin fonksiyonları kademeli olarak durur. Bu da bir yandan hastalıkla mücadele eden bilim insanlarına beynin farklı bölgelerinin işlevleriyle ilgili bilgiler verir.
Bilgi-5: Epilepsi tedavisinde benzodiazepin grubu kimyasallar ve anti-epileptik ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlar genellikle nöral aktiviteyi yavaşlatmayı ve epileptik nöbetleri sakinleştirmeyi hedeflemektedir. Bu sırada, beslenme uzmanları da nöronların düzgün aktivitelerine devam edebilmesi adına selenyum içerikli besinler önermektedirler.
Bilgi-6: Selenyum, soğan ya da sarımsak gibi besinler içerisinde az miktarda bulunmaktadır; ancak bu kimyasalın alınabileceği en iyi yerlerden biri de bu besinlerdir. Mit, bu noktadan doğmaktadır. Ancak sanılanın aksine selenyum, bir nöbet sırasında burna dayanan soğandan vücuda geçmez! Bu yüzden, soğan koklatmanın, bir epilepsi nöbeti geçiren kimseye hiçbir faydası olmadığı gibi, soğan koklatmakla zaman harcamanın da son derece ölümcül etkileri olabileceği insanlar tarafından bilinmelidir.
Bilgi-7: Epilepsi nöbeti aşağıdaki şekillerde kendini gösterir:
- Birey kaskatı kesilir.
- Bilinç kaybolur.
- Birey yere yığılır.
- Kasılma ve titreme hareketleri görülür.
- Ağız etrafında morluklar oluşur (düzensiz nefes alındığı için).
- idrar ve dışkı kaçırılabilir.
- Tüm bu nöbet belirtileri sadece 1-2 dakika içerisinde geçecektir.
Bilgi-8: Epilepsi nöbeti geçiren birini gördüğünüzde, soğan koklatmaya çalışmak kadar anlamsız bir iş yapmak yerine, aşağıdakileri uygulayabilirsiniz:
- Bireyin etrafını anında boşaltın, kas kasılmaları sırasında etrafa çarparak kendisine zarar vermesine engel olun. Keskin uçlu, sivri köşeli bütün cisimleri etraftan kaldırmaya çalışın veya üzerlerini yumuşak cisimlerle örtün.
- Kafasının altına bir yastık koyun ve çarpmasına engel olun.
- Epileptik olduğuna dair üzerinde taşıması gereken kartı bulmaya çalışın. Bu kartta gerekli bilgiler bulunacaktır.
- Eninde sonunda nöbet sona erdiğinde, onları yan yatırın, yukarıda kalan dizlerini karınlarına doğru çekin ve üstte kalan kollarını başlarının altına koyun (toparlanma pozisyonu). Sakince nefes almalarını sağlayın.
- Eğer nöbet 1-2 dakikada sona ermezse veya bir risk durumu olduğunu biliyorsanız MUTLAKA ambulans çağırın!
- Birey kendine gelene kadar asla yanından ayrılmayın!
- Kendisine telkinler verin, nöbetin sona erdiğini söyleyin.
Şunları ise SAKIN yapmayın:
- Soğan, sarımsak gibi halk arasında hatalı olarak epileptik nöbeti sona erdirdiği sanılan besinleri arayıp koklatmaya çalışmayın!
- Kişinin hareketlerini onu sıkarak durdurmaya çalışmayın! Nöbeti geçirmesine engel olmayın!
- Çok ciddi bir tehlike öngörmediğiniz sürece (bir uçurumun kenarında nöbetin geçirilmesi gibi) bireyi hareket ettirmeye, yer değiştirmeye çalışmayın!
- Ağzına kesinlikle yiyecek koymayın, su vermeyin!
Şimdi dağılabilirsiniz arkadaşlar. Dersimiz bitmiştir.
