Tanrıya inanıyor musunuz? sorusuna şöyle cevap veriyor Einstein: Var olan her şeyin uyumlu bir birlikteliğinde ortaya çıkan Tanrı'ya 'evet'; ama insanların günlük işleriyle uğraşan, cezalandırıcı ve mükafatlandırıcı Tanrı'ya ' hayır'
gayet geniş bir bakış açısına sahip bir kişinin söylediği söz. bu söze bakarak albert einstein'in deist olduğunu kanısına varabiliriz diye düşünüyorum.
işime gelene inanırımın bu kadarı. hani tanrıya inanalım yoksa bir şey kaybetmeyiz ama varsa bir de inanmazsak naneyi yeriz diyen bir gerzek vardı ya. onun gibi işte.
einstein'ın "dinsiz bilim topal, bilimsiz din kördür." sözünden yola çıkarak onun teist olduğunu savunanların aksine din olarak ele aldığı şey çok farklıdır ve panteizme yakın görüşleri vardır. ayrıca şunları da söylemiş:
"insan suretinde bir tanrıya inanmam ve bunu hiçbir zaman inkar etmedim, aksine bunu açık bir şekilde ifade ettim. eğer içimde dinsel olarak tanımlanabilecek bir his var ise, bu dünyanın yapısı karşısındaki sınırsız hayranlığımdır, elbette bilimimizin açıklayabildiği kadarına."
einstein ateist değildir fakat inançlı da değildir, hele dindar hiç değildir. o kendisini daha çok agnostik (bilinemezci) olarak tanımlar. 24 mart 1954 te yazdığı ingilizce bir mektupta şöyle der:
benim dini inançlarımla ilgili okudukların tabii ki de yalandı, sistematik olarak tekrarlanan bir yalan. herhangi bir tanrıya inanmıyorum ve bunu hiç inkar etmedim, açıkça söyledim. eğer içimde dini denilebilecek her hangi birşey varsa, o şimdiye dek bilimin ortaya koyabildiği kadarıyla dünyanın yapısına karşı duyulan sınırsız bir hayranlıktır. (albert einstein: the human side)
ayrıca filozof eric gutkind'e cevaben kaleme alınan 3 ocak 1954 tarihli bir başka mektupta 'tanrı kelimesi, bana, insan zayıflığından başka birşey ifade etmiyor. incil, saygıdeğer ancak gayet çocukça olan ilkel efsaneler bütünü' ifadesi yer alıyor.
mektupta yahudilerin 'seçilmiş kavim' inancına değinen einstein, 'benim için yahudilik, diğer bütün dinler gibi, en çocukça hurafelerin vücut bulmuş şeklidir. ait olmaktan şeref duyduğum ve derin bir sıhriyetimin olduğu yahudi halkı da, benim için diğer halklardan farklı bir nitelik taşımıyor' ifadesini kullanıyor.
einstein'in bu sözünde vermek istediği mesaj, kanımca ; ben bunca güzelliği bir büyük kudretin yarattığına inanıyorum ama din' lerin var olduğuna inanmıyorum!
' ayrıca niye bu kadar tahammülsüzüzki, adamın kişisel bir görüşü, istediğene inanır! tıpkı sizin inandığınız gibi,yanlış diyemezsiniz buna ve dünya nüfusunun %32.9' u hristiyan, %19,8' i müslümandır ve herkes kendi dinin gerçek olduğuna inanıyor, bu sadece üzerinde düşünülmesi gereken bir olgudur, fazlası lüzumsuzdur...
magazin seviyesinde ele alınmaması gereken konudur. şundan dolayı:
einstein'ın tanrıya inanıp inanmaması hiç önemli değildir. önemli olan, izafiyet teorisinin ilahi gerçeği açıklamakta faydalı olup olmadığıdır. tıpkı marx'ın artı değer teorisinin gerçek olup olmamasının, marx'ın vicdani kanaatinden önce gelmesi gibi...
ne yani, einstein ateist olsa izafiyet terosinin ifade ettiği gerçekler iptal mi olacak? marx ateist diye artı değer ortadan mı kalkıyor?
küçük bakışlardır bunlar. sadece türkiye solcuları bakar böyle: "bu bizden, bu değil"... tek kıstasları budur!
