bizde eleştiri, bilimsel yöntemden uzak durmuştur uzun bir süre. çünkü bilimsel sözü, yazarı olduğunca eleştirmeni de ite gelmiştir, bilim (bilimsel yöntem) edebiyatı öldürür diye düşünülmüştür. bir bakıma doğrudur bu, bilimsel yöntem bir eserin güzelliğini, neden güzel olduğunu açıklamakta güçsüzdür. ama bir eserin güzelliğini ortaya koyan eleştiri, ister istemez, izlenimsel eleştiri olmak zorundadır ve bu bakımdan özneldir. nurullah ataç da bu sınıfa girer örneğin, beğendiği şiiri över, nedenini açıklamaya kalkmaz. (eskiler o tür eleştiriye "intibai intikad" derlermiş.) oysa bizim yeni eleştirmenlerimiz daha çok "nesnel eleştiri"yi tercih ettiklerini söylüyorlar. ama nesnel olmak bizi duygularımızdan olduğu kadar bilgilerimizden de bağımsız kılan, üstelik yazarın yaşam öyküsünü, onu çevreleyen toplumsal koşulları, hatta edebiyat açısından tarihsel gelişimi de bir süre için olsun bir yana koymak zorunda bırakan bir tutum olmayacak mıdır? bu durum ise, bizim ancak metne bağlı kalmamızı tek çıkar yol olarak gösterir, böyle bir yöntemi gerektirir.
yalçın küçük'ün latife tekin'i okumadan yaptığı eleştiri türüdür.
okumadığı söylenince "ben okumadan da eleştirebilirim çünkü ne yazmış olabileceğini tahmin edebilirim" demişti.
roman eleştirilerinde (bkz: berna moran)ayrı kategoride düşünülesidir. muhteşemdir.
Nurullah Ataç'ın yarı deneme tarzındaki eleştirel metinlerinden sonra Türk edebiyatında Prof.Dr. Berna Moran'ın yeri bambaşkadır. Metni didik didik eder. Metne farklı açılardan bakmayı bilir. Roman tekniklerini en bilgisiz okura bile rahatlıkla kavratır. En ilginci Türk romanı hakkındaki en kapsamlı araştırmayı bir ingiliz edebiyatı profesörünün yapmasıdır. Jale Parla da iyi bir eleştirmen sayılır akademisyenler arasında.
sadece edebiyat eleştirmenlerinin değil, kitaptaki ruha ortak olmuş dikkatli ve özenli okuyucunun da gerçekleştirebileceğidir. edebiyat eleştirisi, geniş bir zamana ayrılabilir. bunun için mümkün oldukça boş zaman, rahat bir kafa ve psikolojik tahlile ilgi olması şarttır. değişik eserleri ve bu eserlerin karakterleri karşılaştırılarak, bir yazar hakkında sağlıklı bir eleştiri yapma olanağı vardır. eleştirmen, kitabın ve kuralların emrettiklerinden zaman zaman ayrılmalıdır. bu, kendi kafasındaki ölçütlere göre kitabı değerlendirmesi için ona şans tanıyacaktır. elbette geçerli kurallara riayet edilirse, kişisel çıkarımlara bu kurallar sonucu yapılan eleştiri de eklenirse, özverili bir çalışmayla sağlıklı bir edebiyat eleştirisi yapma fırsatı bulunabilir.
