Hem Sünni hem Şiilerce sevilen bir sahabedir.
Peygamber'in önemli sahabesidir, Hz.Ali'nin taraftar(şia) larından biridir.
Ebu Eyyup el-Ensari, Resulullah vefat ettikten sonra 11 sahabe ile birlikte Hz. Ali’nin' hilafet ve vesayetini savunmuştur. Bundan dolayı ibn Esir onu Hz. Ali’nin özel ashabından saymaktadır.
Ebu Eyyub el-Ensari, 3.Halife Osman öldürüldükten sonra Hz. Ali’ye biat eden ilk kişilerden biri olmuş ve Ensar’ı da bu iş teşvik etmiştir.
Ebu Eyyub el-Ensari, Hz. Ali’nin döneminde gerçekleşen tüm savaşlara katılmıştır. Ancak ibn Sa’d yalnızca Nehrevan, Vakıdi ise Sıffin savaşına katılmadığını zikretmişlerdir. Ebu Eyyub’un şaşırtıcı kahramanlıklarını da kaydetmişlerdir.
Yine o, hicretin 35. Yılında bir grupla birlikte Kufe’de “Gadir-i Hum” hadisini Resulullah’tan duyduğuna dair tanıklıkta bulunmuştur.
Nehrevan savaşından sonra Hz. Ali tarafından Medine valiliğine atanmıştır.
Ebu Eyyub el-Ensari hicretin 51. Yılında istanbul Müslümanların kuşatması altında iken hastalık sonucu vefat etmiştir.
Vasiyeti ; düşman topraklarına en yakın yere gömülmesiydi.
1453 yılında istanbul şehri fethedilince Ebu Eyyub el-Ensari’nin kabrinin yeri tam olarak bilinmemekteydi. O tarihte mezarı Şeyhülislam Akşemsettin tarafından manevi keşif yoluyla 1458 yılında 2. Sultan Mehmet tarafından bir cami –Eyüp Sultan- ve kabre bir türbe yaptırılır. Daha sonraki yıllarda bir çok Osmanlı ileri geleni orada toprağa verilmeye başlanmıştır. Osmanlı padişahları tahta oturmadan önce onun kabrini ziyaret ederlerdi.
Şia Rical âlimleri, Ebu Eyyub el-Ensari’nin Muaviye komutanlığında müşriklere karşı oğlu Yezid ile birlikte de Rumlara karşı savaşa katılmasının gerekçesinde -her ne kadar Hz. Ali’nin hilafetini güçlü bir şekilde desteklemesine rağmen- ihtilafa düşmüşlerdir. Fazıl bin Şazan, onun bu tutumunu içtihatta hata ve gaflet olarak saymış ve şöyle eklemiştir: her ne kadar o, kendi dönemindeki halifeden hoşnut olmasa da islam’ın güçlenmesi ve ilerlemesi için bu savaşlara katılmıştır. Bunun delili ise onunla Muaviye arasında yaşanan anlaşmazlıklar ve ihtilaflardır. Ancak Ayetullah Hoi bu görüşü reddederek, Ebu Eyyub el-Ensari’nin zamanın imamı, Hz. imam Hasan izin aldığı ihtimali üzerinde durmaktadır.
tam ismi halid bin zeyd ebu eyyûb el-ensarî olup hz. muhammed (s. a. v.) medine-i münevvere'ye hicret ettiğinde devesi kusva bu zatın evinin önünde çöktüğü için yedi ay kadar evinde ikamet etmiştir.
kendisine bu sebeple mihmandar-ı rasul denilmiştir.
hz. muaviye'nin (r. a.) istanbul'u fetih için gönderdiği orduyla 90 yaşında iken istanbul'a gelmiş 672 yılında burada vefat etmiş ve surlara yakın bir yerde defnedilmiştir. akşemseddin hazretleri fatih sultan mehmed han'ın isteğiyle bu mübarek sahabinin kabrini bulmuştur. üzerine türbe yanına ise cami inşa edilmiştir. kabri eyüp ilçesindedir.
Bu zatlar ilgili yazılmış iskender Pala'nın mihmandar kitabı tavsiye edilir.
