Göktürk kitabelerinde de adı sık sık geçen Türk boyları federasyonu. Göktürk Devleti kurulmadan dahi evvel, dokuz tane Oğuz boyu biraraya gelerek, Dokuz Oğuz teşkilatlanmasını kurmuştu. Daha sonra bu kabilelerin biraraya gelmesiyle Uygurlar meydana gelmiştir. Uygur da kelime anlamıyla, akraba, hısım demektir.
Çin kaynaklarında, (九姓; Jiuxing) "dokuz boy, halk", Çin'deki Tabgaç hanedanı sırasında Uygurlar Gao Chu adıyla anılmışlardır. Bununla beraber Uygur Kağanlığı kurulduktan sonra Uygur kelimesi Dokuz Oğuz için de kullanılmaya başlandı. islam coğrafyacıları, Tokuz-Oğuz Uygurları eş tutmuşlardır.
Dokuz Oğuz kabileleri şunlardı: Bugular (Pu-ku), Hun, Bayırku, Tongra, izgil, Ch'i-pi, A-pu-sse, Ku-lun-wu-ku, Edizler. Bunların arasında Uygurlar da katılınca Dokuz Oğuzlar, "On Uygur" olarak anılmaya başlandı.
Uygur dokuz kabilesi
Karabalgasun yazıtının Çince yüzünde Uygurların dokuz aileden meydana gelmiş oldukları anılmıştır., fakat bu "dokuz aile"nin isimleri tek tek sayılmamıştır. Başka Çin kaynakları yardımıyla Uygurların oluştuğu dokuz aileyi şu şekilde sayabiliriz;
薬羅葛 Yüe-lo-ko (Yaγlaqar, Yağlaqar veya Yaglakar)
胡咄葛 Hu-to-ko (Quturγar veya Uturkar)
啒羅勿＝倶羅勃 To-lo-wo (Küräbür veya Kürebir)
貊歌息訖 Mo-Ko-si-k'i (Bakasıkır)
阿勿嘀 A-vu-ti (Ebirçeg)
葛薩 Ko-sa (Qazar veya Kasar)
斛嗢素 Hu-Wu-su (oguz)
薬耶勿 Yüe-wu-ku (Yaγmurqar veya Yagmurkar)
奚耶勿＝愛邪勿 Hi-Ye-Vu (Aymur veya Eymur)
--spoiler--
hem göktürk devleti ve hemde ardından gelen Uygur devleti içerisinde yer alan oğuz boyu. her iki devlet içinde de zaman zaman bağımsızlık için isyan edip savaştığı, kimi zaman ise itaat edip bağlılık gösterdiği dönemler olmuştur. Orhun yazıtlarında ismi geçen bu dokuz oğuzlar en son Uygur devleti içinde uzun bir süre yaşamış, onlarla karışıp zamanla uygurlaşmışlardır.
bilge kağan ve kültigin yazıtlarında adı geçen ama bugüne kadar yeri tam olarak bilinemeyen bu dokuz oğuzlara (Uygurlar'ı kuran boylar) ait, togubalık kenti olduğu düşünülen kalıntılar moğalistanın tuul vadisinde bulunmuş..
