Daha çok Darendeli seyyar satıcılar ve çerçiler tarafından kendi aralarında iletişimi sağlamak için kullandıkları argo, gizli dil veya çerçi dili denilen kendine has bir dil geliştirilmiştir. Çok zengin bir kelime ve kavram hazinesine sahip olmamakla beraber yabancı birinin anlamayacağı şekilde anlaşmayı sağlayacak bir özellik arz etmektedir. Benzer bir gizli dili Darende’ye yakın Erkilet’te yine gezici esnaf kendi arasında geliştirmiştir.
Darendeli çerçilerin sıklıkla müracaat ettikleri bu gizli dilin bir meslek dili olarak ihtiyaçtan doğduğu, sonra Darende içerisinde tabiatıyla yaygınlaştığı söylenebilir. Zamanla çerçiliğin yerleşik ticarete yerini devretmesiyle bu gizli dil halk arasında unutulmaya yüz tutmuştur.
Yapılan araştırmalara göre konuşulan bu dile bölgede “Hazeynce” veya “Ali’nin Uşağı’nın Tekellimi” de denilmektedir. Ali’nin Uşağı bölgede bir aşiretin adı olup, Gallangıç Uşağı adıyla da bilinmektedir. Bu aşiret mensupları geçimlerini daha çok ticaret ve hekimlikle, yani göz hekimliği ile temin ederlermiş. Bu şahıslar belli bir yerde yerleşmediklerinden, ticaret ve hekimlikle iştigal ettiklerinden, kendilerini hep yabancı ve garip olarak gördüklerinden kendi aralarında kolayca anlaşabilecekleri yeni bir dil oluşturmuşlardır. Oluşturulan bu dile Ali’nin Uşağı Tekillimi demişler ve kendilerini de birbirlerine Zengili olarak tanıtmışlar. Garip ve yabancı olmanın verdiği bir durumdan doğan bu dil yalnızca Tohma Havzası’nda yaşayan bir kısım kimselere özgü bir konuşma dili olarak sınırlı kalmıştır.4
Darendeli seyyar satıcıların kullandıkları bu dilin kelime haznesi Türkçe’nin dışında, Arapça, Farsça ve Batı dillerinden alınmıştır. Bazen mahallî özelliğe sahip herkesin anlayacağı kelimelerde kullanılmaktadır.
Kullanılan bazı kelimeler şunlardır:
Abır : Yemek, aş
Abır at : Yemek ye
Arif olma : Anlama
Arif ol : Anlamak, bakmak
Bab : Kapı
Beyit : Ev
Beyit : Ev, hane
Bido : Mermi
Borancık : Erkek çocuğu
Caaş : Eşek
Cinik : Kız çocuğu
Cort : işe yaramaz, kötü
Dohan : Sigara, tütün.
Ekletmek : Yemek (fiil)
Es :Gelmek
Esmek : Gelmek, gitmek
Estirmek : Vermek
Giş : Gitmek
Gişetme : Yollama
Gişolma : Gitme, kaybolma
Hasbi : At, beygir
Hazeyn : Adam, erkek
Hıtapla : Sopala
Hindik :Küçük, az, ufak
Hubus : Ekmek
Kebir : Büyük
Kıtmir : Köpek
Kitir : Yüksek, pahalı
Kütüp : Kitap
Libas : Elbise
Lehem : Et.
Löök/lögük: Delikanlı, erişkin erkek çocuk
Mampır : Hırsız
Menge : Silah
Merik : Yaşlı adam, hoca
Milih : Güzel
Mim : Müslüman
Moy : Su
Moylan : Yıkanmak
Nan : Ekmek
Narele : Konuşmak
Nareleşme : Konuşma
Pelez : Küçük altın
Pullo : Polis
Salât sıh : Namaz kılmak
Sakoa : Ceket
Saltat : Asker
Şüple : içmek (sigara, tütün, çay)
Taka : Küçük pencere
Talır : Para
Tekellim : Konuşma
Tille : Kadın
Töl : Kötü, ucuz
Velahu : Aman dikkatli ol, pot kırma
Zengili :Hemşehri (Darendeli olan)
Zığlı : Pahalı 5
