türk dillerinin sözlügüdür. zamanında halkın arap olması ama yöneticileri türk olması üzerine halka türkçeyi ögretmek icin kasgarlı mahmut tarafından 1077 yılında yazılmıstır.
7500 kadar türkçe sözcük ve bunların arapça karşılıklarını barındıran derleme sözlüktür. türkçenin ağız ve şive özellikleri, efsaneler, atasözleri, türk dünyası ile ilgili tarih ve coğrafya bilgilerini barındırır. her sözcüğün kullanılışı ile ilgili örnek şiirler, cümleler verilir.
icinde cok sayida sav, sagu ve kosuklar vardir.
(bkz: sav)
(bkz: sagu)
(bkz: koşuk)
ayrıca diğer sözlüklerden farklı olarak orta asya daki türk boylarını gösteren bir haritası da vardır.
bu eser tüm özellikleri ile türklerin dili ve edebiyatı, tarihi, coğrafyası, mitolojisi, folkloru, eski orf ve adetleri ve yaşayışı ile ilgili çok önemli bir kaynaktır.
her şeyden önemlisi türkçe nin diğer dillerden üstünlüğünü ispatlamak için yazılmış olmasıdır.
yirmi yıllık bir araştırma, gezme, bilgi ve kaynak toplama ile yazılmış bir eserdir. ciddi bir emeğin ürünüdür.
Kaşgarlı Mahmut tarafından Araplara Türkçe'nin ifade gücünü göstermek ve Türkçeyi öğretmek üzere yazılan geniş boyutlu bir eserdir.
Yazılış tarihi 1072dir. Eserin bitiminde dönemin Halifesi Ebul-Kasım Abdullaha sunulmuştur. Eser, Arapça dilbilgisine göre düzenlenmiş olup Türkçe-Arapça sözlük niteliğini taşır. Ancak sıradan bir sözlükten çok kapsamlıdır. içerdiği zengin dil malzemesi ile o dönemin sosyolojik, folklorik öğeleriyle birlikte tarihi ve coğrafî özelliklerini de bünyesinde toplamıştır. Bunun yanı sıra eserin giriş kısmında Türkleri yüceltici öğelere de rastlanır.
