distolcular davası

entry1 galeri0
    1.
  1. ikinci dönem istiklal mahkemelerinde görülen, ancak aynı dönemde görülen diğer davaların aksine günümüzde pek bilinmeyen davadır.

    bu davanın konusu, tarikat-ı salahhiye cemiyeti ve onun faaliyetleridir. bu cemiyet, 1920 yılında vahdettin yanlısı ve milli mücadele karşıtı bir grup asker ve sivil bürokrat tarafından kuruldu. örgütün lideri, 150'liklerden kiraz hamdi lakaplı ahmet hamdi paşa'ydı. örgütün özelliği, hilafet yanlısı ve ittihatçı karşıtı olmasıydı. ankara merkezli milli mücadeleyi de ittihatçılığın bir uzantısı sayıyor, bunu öne sürerek milli mücadeleye karşı faaliyet yürütüyorlardı.

    milli mücadelenin zaferle sonuçlanması ve hemen ardından cumhuriyetin ilanı, örgütün faaliyetlerini güçleştirdi. örgütün lider kadroları, savaşın ardından peyderpey yurtdışına kaçmıştı. örgüt lideri ahmet hamdi paşa ve etrafındaki çekirdek kadro, örgütün faaliyetlerini romanya'dan yönetiyor, yurt içindeki örgüt üyeleriyle romanya-türkiye arası çalışan vapurlar aracılığıyla haberleşiyorlardı. örgüt, faaliyetlerini bir süre gizlice sürdürmeyi başarsa da 1925'in ilk aylarında bir dizi operasyonla açığa çıkarıldı.

    1925'in ilk aylarında, anadolu'da distol adlı koyun ilacı satan bazı satıcılar dikkat çekmişti. distol, macaristan patentli bir ilaçtı ve koyunlarda görülen kelebek hastalığı için kullanılıyordu. kimi örgüt üyeleri, satıcı kılığına giriyor, köylere gidip örgütsel faaliyetlerini yürütüyorlardı. satıcı kılığındaki örgüt üyelerinden emekli yüzbaşı osman daver, konya'da şüpheli görülerek yakalandı. ardından örgüte yönelik operasyonlar hız kazanırken, çok sayıda kişi tutuklandı. tutuklananlar arasında üç isim dikkat çekiciydi: sonraları diyanet işleri başkanlığı da yapan aksekili ahmet hamdi hoca, tarihçi ahmet refik bey ve istanbul barosu başkanı lütfi fikri bey. yargılama sonucunda her üç isim de örgüt bağlantıları tespit edilemediğinden beraat etti.

    ankara istiklal mahkemesinde görülen dava sonucunda 11 kişi, vatana ihanet, rejim ve hükümet aleyhinde propaganda yapmak, dini siyasete alet etmek ve tarikat-ı salahiye adında gizli bir örgüt kurmak suçlarından idam cezasına mahkum edildi. sanıklardan eski yemen mebusu mustafa fehmi ise türkiye vatandaşlığından çıkarıldı ve sınır dışı edilmesine karar verildi. sanıklar, 16 ağustos günü ankara'da idam edildiler. idam edilen distolcular şunlar:

    * distol şirketi müdürü eski yüzbaşı istanbullu nihat,

    * yedek subay gümüşhaneli mehmet nuri,

    * yeniköy belediye müdürü istanbullu kemal,

    * levazım reisi emekli subay giritli asım,

    * eski üsteğmen darendeli ismet,

    * emekli yüzbaşı ordulu osman daver,

    * zahire tüccarı niğdeli hristaki zemba,

    * mülkiye memuru adanalı ertuğrul şakir,

    * üsteğmen istanbullu tevfik,

    * istihbarat memuru halil,

    * eski gümrük muhafaza memuru antakyalı hacı ali nahil.
    0 ...
© 2025 uludağ sözlük