284-305 yılları arasında roma tahtına oturmuş otoriter başarılı mparatordur. çocukken köleydi, ardından kraliyet koruması olduktan sonra iktidara gelmiştir. tahta geldiğinde tüm isyanları bastırmıştır.
285 yılında Diocletian, Akdeniz'in çevresindeki toprakların tamamına hükmeden bu imparatorluğun tek merkezden yönetilemeyecek kadar geniş sınırlara ulaşmış olmasından dolayı ''dörtlü yönetim'' adıyla anılan sistemi kurdu. Buna göre, imparatorluk toprakları Doğu ve Batı olmak üzere iki bölüme ayrıldı. ''Augustus'' unvanıyla kıdemli her iki imparatorun yanında ''Sezar'' unvanıyla kendilerinden sonra imparator olacak astları da yönetime dâhil edildi. imparatorluk topraklarının yönetimi, bu sistemle dört kişi arasında bölüştürülmüş oldu. Diocletian, Batı'da kalan toprakların yönetimini Maksimian'a bırakarak, Doğu bölgesinde yönetimine devam etti. imparatorluk merkezleri izmit ve Milano olmak üzere iki bölgeye ayrıldı.(Diocletianus'un ölümünden sonra, imparator ve sezarların mücadelesi başlayarak, iç savaşlar çıkmıştır).
Diocletian reformlarıyla vergi sistemini ve orduyu düzenledi ayrıca yönetimde güçlü bir bürokrasi oluşturdu. ülkede daha birçok siyasi ve mali (enflasyon baş belasıydı o dönemler) reformlar yaptı. Bu yeniliklerden Hıristiyanlık da nasibini aldı. 303 yılına kadar devletin dini paganizm olduğu halde, Hıristiyanlık en rahat dönemini yaşamıştı. artık şehirlerde büyük kiliseler göze çarpmaktaydı. hristiyanlar pagan inançlarını reddedip aşağılıyor, törenlere katılmıyor ve heykellere zarar veriyorlardı. bunun üzerine tutucu bir pagan olan imparator 303 yılında hristiyanlığa savaş açtı. Öncelikle ordu içerisindeki Hıristiyan askerler temizlendi. 303 yılında yayınlanan bir fermanla şehirlerdeki tüm kiliseler yakıldı. Kutsal kitaplar imha edildi. Hıristiyanlığa mensup her fert vatandaşlık haklarından mahrum edildi. Kiliselerin yakılması ve kutsal kitapların imhası Anadolu (hristiyanlar da boş durmayıp kralın iznik'teki imparatorun oturduğu sarayı ateşe vermişlerdir) ve Suriye'de iç isyanların çıkmasına sebep oldu. Bu isyanlar imparatorun emriyle çok kanlı bir şekilde bastırıldı.
(imparator Diocletian döneminde Hıristiyanlık dünyadan silinme noktasına gelmişti ki 1. Konstantin'in tahta çıkması ile her şey birdenbire değişti. hristiyan papazlar tarafından sonradan takılan ünvanıyla ''büyük konstantin''...)
MS 3. yüzyılda Adriyatik kıyılarında yaptırdığı devasa sarayı pek ünlüdür. sarayın girişinde de mısır'dan getirdiği iki sfenks heykeli bugün bile varlıklarını korumaktadır. (bkz: DIOCLETiAN SARAYı) https://galeri.uludagsozluk.com/r/134784/+
masonların Quatuor Coronati isimli destanlarının başrolünde de yine bu imparator vardır.
diocletian'ın 303 yılındaki hristiyan karşıtı fermanıyla edessa'daki roma valisi, köylerdeki diğer hristiyanları dinlerinde sebat etmeleri için teşvik eden 2 kişiyi (gurya ve şmona isimli iki köylü) hapsetmiştir. türlü işkencelere rağmen dinlerinden dönmeyeceklerini söyleyen bu iki kişi halkın tepkisi artmasın diye gizlice şehrin dışına çıkartılıp idam edilmiştir. bu ikili edessa'daki ilk hristiyan şehitleriydi.
