Çocuklardaki dil gelişiminin normal gidişatını bilmek, gelişim takibi açısından önemlidir. Yine de sağlıklı dil gelişiminde çocuklar arasında bireysel farklılıklar görülebilir.
Yeni doğan bebekler, doğuştan insan sesini tercih ederler. Bu nedenle çocuk etraftaki konuşmaları duydukça anadilini hızla öğrenir. Bebekler insan sesine bedensel hareketler yaparak tepki verirler ve bir aylık oldukları zaman, kendiliğinden sesler çıkarırlar, 2-3 aylıkken ise anadilinde olmayan, evrensel sesler üretirler. Bu bir imitasyon değildir, sağır bebeklerde aynı sesleri çıkarırlar. Ancak altı ay ve sonrasında anadilinde olmayan sesler sağır olmayan bebek tarafından çıkartılmaz. Sağır bebeklerde ise çıkarılan sesler azalır. Dört ay ve sonrası bebeklerde agulamalar başlar. Sonrasındaki evrelerde ise heceleme ve konuşmayla devam eder.
Konuşarak iletişim kurmak insanı diğer canlılardan farklı kılan ve insan için en temel fonksiyonlardan biridir. Bebek, biyolojik olarak dil öğrenme ve kullanma yeteneği ile dünya ya gelir, ancak dil gelişimi gerçekleşmesi için kendisiyle konuşulması gerekmektedir, böylece çocukta anlama ve konuşma gerçekleşir. Çocuğun bulunduğu sosyal ortamlar, ailenin sosyoekonomik ve kültürel düzeyi ve çocuğun oynadığı oyunlar konuşmayı etkiler. Yetişkinler, konuşmaları ile çocuklara “model” olurlar. Bu nedenle, yetişkinler doğru telaffuz ve düzgün cümleler kullanmalıdırlar. Çocuğun söylediği yanlış sözcükler, yetişkinler tarafından sözcüğün doğrusunu söyleyerek düzeltilmelidir.
Birçok araştırmalarda kız çocukların dil gelişimlerinin daha hızlı olduğu tespit edilmiştir, bunun nedeni kız çocukların beyinlerinin sol lobları daha baskın olduğundandır. Belirli bir süre içinde, kız ve erkek çocukların dil gelişimleri doğal bir şekilde aynı seviyeye gelmektedir.
işitme sorunu olmayan ve gelişimi normal olan çocukların, dil gelişiminin yaşına uygun olmamasının nedenleri ciddi fiziksel hastalıklar, duygusal faktörler ya da evdeki koşullar olabilir.
Bütün dünya da çocuklardaki dil gelişi aynı şekilde gerçekleşir. Alttaki gelişim şemasında çocuktaki dil gelişimi genel olarak sunulmuştur.
YAŞ
DiL GELiŞiMi
0-6 hafta
Ağlama evresi
insan sesine tepki verir. ihtiyaçları için ağlar.
1 ay ve sonrası
ileride konuşmanın alt yapısını oluşturacak bazı sesler çıkarır; o- u gibi.
4 ay ve sonrası
Agulama / babıldama evresi
Hece içeren ve ton yüksekliği değişen sesler, ünlü ve ünsüzleri birlikte çıkarılmaya başlar, Ba-ba, ma-ma, ta-ta, de-de gibi sesler. Çıkarılan sesler ve heceler evrensel ve anadiline özgün değildir.
6 ay ve sonrası
Çağıldama/ heceleme Evresi
Ma-ma-ma-ma gibi tekrar eden heceler olur. Üç heceli kelimeler de olabilir ancak kavram gelişimi başlamamıştır. Çıkan sesler dil kullanımına benzemeye başlar ve kendi ana dilinin vurgulamalarına benzer tonda sesler çıkarır. Kullanılmayan sesler ise giderek yok olur.
8 ay ve sonrası
Sosyal agulamalar ve dil imitasyonları olur.
10-12 ay arası
Agulamalardan gerçek dile geçiş olur.
1 yaş ve sonrası
Tek sözcük evresi / morgem
Bir sözcükle çok şey anlatılmaya çalışır ve farklı anlamlar üretir. Örneğin, çocuğun “su”, demesi “su istiyorum” anlamında kullandığı anlaşılır. Kelime kavram gelişimi olur. Kavrama, sözcük üretiminden önce gelişir.
1.5 yaş ve sonrası
Telgrafik Konuşma evresi (Kelimelerin Birleştirilmesi)
iki kelimeli basit cümle kurulur. iki kelime bir cümle içinde kullanılır ve sözcükler arasında bağlaç kullanılmadan yapılan konuşmalardır; “Anne su”, gibi.
2-3 yaş arası
ilk Gramer Evresi (Cümle yapısını kavrama)
Aşırı /eksik kurallaştırma ve benmerkezci konuşma olur. Sözcüklerin sonuna –yor veya –dı eki getirebilir.
Kelime hazinesi artar, cümlelerde kullanılan kelime sayısı artar.
3-6 yaş arası
Dil gramerini anlar ve gramer yapısı hızla gelişir. Daha fazla kelimelerle cümleler kurabilir. Cümlede isim, fiil ve sıfat gibi yapılar öğrenilir.
5-10 yaş arası
Detaylı ve kompleks (karmaşık) gramer yapısını anlar ve kullanabilir.
Çocukların bir ve beş yaş arası kelime dağarcığı hızla artar. Çocuğun ortalama bildiği kelime miktarı çevresel etkenlere de bağlıdır. Alttaki şema da ortalama verilmiştir.
