Böcek ve sürüngen fobim var. Hem de aşırı şekilde. Fakat bunun önüne geçebilmek adına belki de, son okuduğum kitap Kafka'nın dönüşümü. Zor oldu gerçekten. Başka zaman böcek yazarken bile kaşınan hatta yazamayan ben bu kitabı bitirdikten sonra -ki normalde 2 günümü alacak bir kitapken 2 haftada bitirebildim- artık bu fobimin biraz da olsa geride kaldığını görüyorum.
Artık yazarken değil de ani şakalar yapıldığında ya da gördüğümde feci şekilde reaksiyon veriyorum ve bunu tamamen kafka'ya borçluyum sanırım.
Çok büyük bir sorundu bu benim için, hayatımdan çıktığı için minnettarım.
insanınn her sayfada kendi hayatını sorgulaması gerektiği franz kafkanın yazdığı kitaptır. müthiş bir şekilde hayatınızın ne kadar boktan olduğu ve ivedilikle düzelmeniz gerektiğini salık verir bu kitap.
insanların hayatlarına katkıda bulunmanın keyfi, bana mesleğimin, yani öğretmenliğin getirdiği veya beni mesleğime götüren bir dürtü olabilir. Bununla birlikte son yıllarda, benim birisine tavsiye etmiş olduğum bir kitabın veya bir konuşmanın, bunları tavsiye ettiğim kişinin hayatında fark meydana gtirmesi bana daha çok keyif verir oldu. Evet tavsiye ettiğim kitap başkasının olabilir, fakat muhatap olduğum kişinin yararlanabileceği bir kaynağın farkında olmak bana keyif veriyor. Çünkü ben herkes veya her şey olamam ve her kaynağın yerine geçemem.
Kafka'nın sembolizmin ve soyut düşüncenin dibine vurduğu romanıdır. Başta sıkıcı bir kitap gibi gelir, marjinal olmaya çalışıp sıçan felsefi kitaplar gibi. Ama Franz kafka bu boru mu? Toplumsal dışlanmayı, ailenin düşündüren bencilliğini, zor anlardaki insan psikolojisini anlattığı bu kitapta en etkilendiğim şey, olayı yaşamış kadar ayrıntılı, dikkatli ve içtenlikle anlatmasıdır. Ulan bi insan örümcek olmayı bu kadar mı gerçek anlatır?! Odanın boyutunu bile ona göre hesaplamış. Vay anasını dedim, 3.kez okudum ve ellerinden öptüm Franz.
(bkz: Gregor Samsa'ya yalnız değilsin diye sarılıp ağlayası gelmek)
kafka'nın alkolizmi ucundan kıyısından anlattığı kitap. gökdemir ihsan bir söyleşisinde herhangi bir sözlüğün herhangi bir yazarının bir hamamböceğinin insana dönüşmesini hikaye ettiğini anlatmıştı. bir fark yok bence de. sadece daha ironik biz insanlar açısından. eminim dönüşüm de hamamböcekleri açısından öyledir.
bir de hani her kitabın [neredeyse] ilk cümlesi afilidir ya, bunun da öyle; "gregor samsa bir sabah uyandığında kendisini devcileyin bir böceğe dönüşmüş olarak buldu."
-şu ana kadar 4 kişi çevirmiş. (can yayınlarını okudum, gayet iyi.)
-kitap sadece bir insanın böceğe dönüşmesi olarak özetlenemez.( bana öyle dediydiler.)
ailesinin de bir dönüşümü söz konusu. özellikle kız kardeşi(grete) nin davranışlarında büyük bir farklılık olmuştur.
-kitabı bitirdiğimde sanki daha ayrıntıya girebilirdi diye düşünmüştüm ama bu okuyucuyu sıkabilirdi konu itibariyle.
"sistemin kölesi olursan, yaşarsın. ama kölesindir adı üstünde, özgürlüğünü, sistemin belirlediği sınırlar dahilinde yaşamak zorundasındır.
eğer sistemin kölesi değilsen, asıl özgürlüğü yakalamışsın demektir. ama bu sefer de toplum tarafından dışlanırsın. insanlar, onlara yük olduğunu sana hissettirmekten kaçınmazlar. psikolojin bozulur, yalnız biri haline gelir vee sonunda ölürsün. en acısı da, kimse pek üzülmemiştir ölümüne. kurtulmuşlardır çünkü."
samsa ailesinin her bireyi bir şeyi sembolize ediyor.
eğer daha önce kafka okumadıysanız, kitabın ilk sayfalarında "hadi len adam nasıl böceğe dönüştü?" demeniz olasıdır. hatta kitabın saçma olduğunu bile düşünebilirsiniz. fakat okumaya devam ederseniz bazı şeylerin farkına varmaya başlarsınız. sorgularsınız.
"...Gregor kapının ağzında çarpık konumdaydı, bir yanı olduğu gibi sıyrılmıştı, beyaz kapının üstünde çirkin lekeler kalmıştı, bir an sonra Gregor kapıya sıkışmıştı ve artık salt kendi gücüyle yerinden kıpırdayabilmesi olanaksızdı; gövdesinin bir yanındaki minik bacaklar havada titrerken, öte yanındakiler acı verecek kerte yere yapışmıştı ; tam bu sırada babası arkasından gerçekten kurtarıcı bir darbe indirdi ve Gregor şiddetli bir kanamayla birlikte odanın ortasına uçtu. Kapının bastonla itilip kapanmasından çıkan ses de duyuldu, ondan sonra ortalık nihayet sessizliğe gömüldü..." diye biten kitaptir. *
bu kitabın çok okunmasının nedenlerinden biri güzel kitap olmasının ve çok fazla reklamının yapılmasının yanında bir de kısa olması herhalde. bu bakımdan dostoyevki'nin yeraltından notlar'ıyla benzerlik gösteriyor.
bir yabancılaşmanın anlatıldığı neredeyse kesin artık. hemen hemen herkes hemfikir bu konuda. genel kanı hikayenin, topluma yabancılaşma üzerine olduğu yönünde. ben ise daha çok bireyin kendine yabancılaşmasının anlatıldığını düşünüyordum ilk okuduğumda. sonra zaman geçip düşündükçe kafka' nın ilk anlatmak istediği şeyin sağlam bir kapitalizm eleştirisi olduğu fikrine vardım, ancak hala kendine yabancılaşma fikrimde de diretiyorum.
samsa' nın ilk endişelendiği şey işe gidememek oluyor. o durumdayken bile patronu ile yaptığı konuşmada her şey normalmiş gibi davranıyor. benim anladığım kadarıyla samsa toplumun kendisine yüklediği misyonun altında eziliyor. toplum onu öyle bir hale getiriyor, kendisine o kadar yabancılaştırıyor ki bir böceğe dönüştüğü için değil de işe gidemeyip para kazanamayacağı ve ailesinin ihtiyaçlarını karşılayamayacağı için endişeleniyor. bir birey olarak kendi isteklerini, ihtiyaçlarını, hazlarını unutuyor. kendisine o kadar yabancılaşıyor ki böceğe dönüşmesi onun işe gitmesine engel olmayacak olsa, bu dönüşümü fazla sorun etmeden -belki de hiç- yaşamına devam edecek neredeyse samsa.
dönüşüme iki açıdan bakmak istiyorum ben;
ilkinde samsa' nın gerçekten bir böcek olduğunu düşünelim. olayda bir benzetme, bir metafor olmadığını düşünelim. bu halde ailesinin ondan korkması, ondan iğrenmesi çok normal. anormal olan kız kardeşinin hala ona ilgi göstermesi. burada da çıkar ilişkisi söz konusu elbette. bu dünya düzeni bizi o kadar bencilleştiriyor ki kendi çıkarlarımız uğruna iğrençliklere bile katlanabiliyoruz, iki yüzlü davranabiliyoruz
ikinci görüşüme göre ki zaten geçerli olan da bu; dönüşüm sonucu samsa bazı fonksiyonlarını yerine getirememeye başlıyor. dolayısıyla ailesinden aldığı tepki görüntüsündeki iğrençlik değil, sadece ama sadece ailesi için artık bir kazanç değil aksine bir külfet nedeni olması. yani samsa böcek olmamış olsa, sadece işsiz bir genç olsa ailesi yine onu sevmeyecek hatta neredeyse yine onun ölmesini isteyecek, ama genel ahlak anlayışı buna el vermeyeceğinden buradaki dönüşüm yani fiziksel görünüm sadece ailenin düşüncesini ahlaki açıdan da destekleyen bir neden oluyor hepsi bu.
aslında hikayenin geçtiği yer, yani gregor samsa' nın odası, kitabı özetler. gregor'un odası evin merkezindedir, gregor da ailesinin mihenk taşıdır. evdeki bütün odalar bu odaya açılır, herkes gregor' a muhtaçtır. odanın üç kapısı vardır, bir kapı anne babasına, diğer kapı kız kardeşine, bir kapı da salona açılır; ancak o kapılar gregor ile ailesini birbirine bağlamaz, aksine bunlar arasında bir bariyer olur. gregor odasında hapsolur, aile ise en temel üyesini (ya da evlerinin merkez odasını) kaybeder.
bir de samsa-kafka kelimeleri arasındaki telaffuz benzerliği de dikkat çekmiyor değil.
Franz Kafka'nın akla gelen ilk romanıdır. Kitabı okurken en çok dikkatimi çeken imge, Gregor Samsa'nın dönüştüğü böceğin hep hamam böceği olduğu yönündeki yorumların yanlış olup aslında, onun bir meyva böceği olmasıdır. Tasvirlerde karnının ve sırtının bombeli, ayaklarının ise ufak olması buna işarettir. Asıl ilginç olan nokta ise meyva böceklerinin sert kabuklarının altında aslında kanatları vardır. Bu da Samsa'nın geçirdiği değişimlere ragmen özgürlüğünün farkına varamamıştır.
fazlasıyla sarsıcı bir kitap. dünya denen bu yerde cıkara baglı kirli ilişkiler, bir birey olarak yaşayabilmenin imkansızlığı ve her üst bilincin bir alttakine patalojik olarak eziyet etmesi, bilincin aslında tek gereklilik olmadıgı onu kullanan vücudun yani ekonomik anlamda destek cıkılan ailenin ve sistemin kölesi olarak hayatını sürdüren bir karakterin içine düştügü gercek dısı ve bir o kadar gercekci bir hikaye. tekdüzeliğe bir eleştiridir. sömürüdür hayatlarımız, dünya icin gerekli olan yoksulluklarımızı kitapta tokat gibi yüzümüze vurur kafka. bu yüzden kısa ama cok dokunaklı bir öyküdür. okunması ve anlamaya calısılması eminim insana cok büyük seyler katacaktır her ne kadar alsa da.
insan denen mahlukatın aslında; kendisi gibi görünmeyen, düşünmeyen, yaşamayan niheyetinde kendisi gibi olmayana karşı nasıl vicdansızlaştığını çok iyi anlatır bu kitap. bu vicdansızlaşma toplumun tamamamının bir ürünüdür tek tek her insanın payı vardır.öylr ki sonrasında avrupa da yaşanan kıyımda bu durumu doğrular nitelikte. bu nedenle dönüşüm ismi, bana sadece gregor samsa'nın böcek olmasını değil; toplumun da bir bütün olarak hayvana dönüşmesini çağrıştırıyor.
Başkahramanı Gregor Samsa olan bir Franz Kafka hikayesidir. Kapitalizmin kölesi olduğumuzu ve bunun sonucunda yaşadığımız yabancılaşmayı anlatır. Şu anda geldiğimiz noktadan baktığımızda, kitap hala güncelliğini korumaktadır.
--spoiler--
neden sadece gregor en ufak bir gecikmesinden bile kuşku duyulan bir firmada çalışmaya mahkum edilmişti acaba? çalışanların hepsi serseri miydi, içlerinde sabahleyin bir kaç saat de olsa firmasına yararlı olamadı diye vicdan azabından çılgına dönen ve yataktan çıkamayacak hale gelen* sadık, işine bağlı biri yok muydu?
--spoiler--
ben böyle çılgın bir kitap görmedim! başım döndü okurken, tarif etmem mümkün değil.
